Θησαυρός από λαϊκά παραμύθια στη Θεσσαλία

Μιλάει σήμερα στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ  η εκπαιδευτικός και συγγραφέας Στέλλα Πετρίκη-Τραγγανίδα με αφορμή το βιβλίο της “Παλιά Παραμύθια από τη Θεσσαλία”.

Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη.

Εικοσιέξι μικρά και μεγάλα παλιά παραμύθια και επτά μύθοι ζώων από τη Θεσσαλία αποτελούν το περιεχόμενο του βιβλίου της της εκπαιδευτικού-συγγραφέα κ. Στέλλας Πετρίκη-Τραγγανίδα με τίτλο «Παλιά Παραμύθια από τη Θεσσαλία» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις έλλην.

Η Στέλλα Πετρίκη- Τραγγανίδα σπούδασε Αγγλική Φιλολογία και Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 2003 κυκλοφόρησε το πρώτο της βιβλίο με τίτλο “Μνήμες μιας αλλοτινής ζωής. Αμπελώνας Λάρισας”. Το 2009 κυκλοφόρησε το δεύτερο βιβλίο με τίτλο “Μουσικά Ακούσματα από τη Δρυμαία Φθιώτιδας”. Σήμερα μιλάει στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ, όπου ανάμεσα σε άλλα τονίζει:

«Έχω την εντύπωση πως στιγμές σαν εκείνες, που τα χειμωνιάτικα βράδια καθισμένα τα παιδιά δίπλα στη φωτιά ακούγαν τη μάνα να ξετυλίγει το μίτο με τα παραμύθια, είναι στιγμές ξεχωριστής ευτυχίας, ανεπανάληπτες”.
–Μπορείτε να αναφερθείτε στο  περιεχόμενο του βιβλίου σας; Πρόκειται για καταγραφές από προσωπικό σας βίωμα;  Αυτά τα παραμύθια προορίζονται για μικρούς και μεγάλους;  

“Το βιβλίο “Παλιά Παραμύθια από τη Θεσσαλία” περιέχει εικοσιέξι μικρά και μεγάλα παραμύθια και επτά μύθους ζώων, από αυτά που ακούγονταν στη Θεσσαλία. Είναι παλιά παραμύθια, που δημιουργήθηκαν χρόνια, αιώνες πριν, γαλούχισαν πολλές γενιές και ταξίδεψαν στο χρόνο από ανθρώπους απλούς. Δεν ζούσαν σε βιβλία αλλά στην καρδιά των λαϊκών ανθρώπων κι έφτασαν μέχρι σήμερα από στόμα σε στόμα. Προέρχονται από βαθιά εμπειρία και είναι σοφά. Είναι ενδιαφέροντα, με μεγάλη πλοκή και μερικές φορές γίνονται σκληρά. Εξ άλλου δεν έχουν όλα αίσιο τέλος.  Άλλα είναι λίγο θλιμμένα, άλλα τρυφερά με μια γλυκιά μελαγχολία κι άλλα διασκεδαστικά, όπως  οι μύθοι των ζώων και ευτράπελες διηγήσεις. Υπάρχουν παραμύθια που θυμίζουν πραγματικές ανθρώπινες ιστορίες, μόνο που τη λύση εδώ τη δίνει ο από μηχανής θεός. Μιλάνε δε για τα πάντα, για ζωή, θάνατο, σχέσεις, φιλία.

Απευθύνονται σε μικρούς και μεγάλους. Είναι τέτοια η δύναμή τους που ερεθίζει τη φαντασία των παιδιών αλλά και στους μεγάλους ανοίγει ένα “ευήκοον ούς”, αφού η παιδική ηλικία παραμένει ζωντανή μέσα τους. Τα παραμύθια αποτελούσαν μια σπουδαία μορφή ψυχαγωγίας αλλά και ένα πολύ δυνατό μέσο διαπαιδαγώγησης εισάγοντας τα παιδιά αθόρυβα στις ηθικές αλήθειες με την υποχώρηση του κακού και τον θρίαμβο του αγαθού.

Τα περισσότερα είναι μια γλυκιά ανάμνηση, που ξεπηδά από τη μακρινή παιδική μου ηλικία. Είναι τα παραμύθια που άκουγα από τη μητέρα μου αλλά και το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Σημαντικό υλικό μου προμήθευσαν συγχωριανές μου καθώς και η Αμπελωνίτισσα ηθοποιός, Δήμητρα Σερεμέτη, σε θεσσαλική διάλεκτο”.

-Εκτιμάτε ότι τα ελληνικά  παραμύθια αποτελούν αξιόλογα δείγματα του είδους στην παγκόσμια  παραμυθολογία;  

“Στην παγκόσμια παραμυθολογία, όπως αναφέρει η κα Αικατερίνη Πολυμέρου, Διευθύντρια του Κέντρου της Ακαδημίας Αθηνών, “η διεθνής έρευνα έχει κατατάξει 2.430 διαφορετικούς τύπους παραμυθιών, από τους οποίους οι 300 είναι μύθοι ζώων, οι 900 καθαυτό παραμύθια και οι υπόλοιπες ευτράπελες διηγήσεις και κλιμακωτά παραμύθια”.

Εάν θεωρήσουμε ότι το παραμύθι είναι εκλαϊκευμένη μυθολογία, τότε δεν είναι τυχαίο ότι τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου διαθέτουν έδρα μυθολογίας.  Τα ελληνικά παραμύθια έχουν μια ιδιαίτερη αξία, διότι προέρχονται από την ελληνική προφορική παράδοση, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαδρομή του έθνους ανά τους αιώνες. Επί πλέον μέσα από τους μύθους καθώς και τα τραγούδια και τις παροιμίες του ελληνικού λαού αποδεικνύεται η αδιάσπαστη φυλετική και ιστορική συνέχεια του εθνικού μας βίου από τον καιρό των αρχαίων Ελλήνων ως σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νεράιδες των παραμυθιών δεν είναι άλλες από τις μυθικές Νύμφες, όπως και οι μοίρες που συχνά αναφέρονται σ’αυτά, μας παραπέμπουν στις αρχαίες ελληνικές Μοίρες, που καθόριζαν την τύχη των ανθρώπων. Ας μην μας διαφεύγουν και οι μύθοι του Αισώπου με το τεράστιο διδακτικό τους έργο”.

-Πώς ξεκινήσατε να γράφετε  παραμύθια και για ποιους λόγους;

“Τα παραμύθια αυτά δεν τα έγραψα εγώ. Το υλικό προϋπήρχε. Εγώ απλά τα κατέγραψα. Και το έκανα όχι σαν ειδική λαογράφος αλλά από μεράκι, νοσταλγία και αγάπη για τους ανθρώπους και τον τόπο που γεννήθηκα. Υπάρχουν μνήμες χαραγμένες βαθιά που αντιστέκονται πεισματικά στο χρόνο κι αυτές θέλησα να μεταφέρω σε χαρτί. Εξ άλλου είναι τόσο μεγάλο το ηθικό δίδαγμα και η εμπεριστατωμένη λαϊκή σοφία των παραμυθιών αυτών που είναι κρίμα να το σβήσει ο χρόνος.
Τα παραμύθια αυτά είναι ένα στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και δεν πρέπει να χαθεί κάτω από τις λαθεμένες επιταγές των μοντέρνων καιρών”.

-Μπορούμε να μιλάμε για πλούτο στη  Θεσσαλία στα παραμύθια;  

“Υπάρχει ένας θησαυρός από λαϊκά παραμύθια στη Θεσσαλία. Ένα μεγάλο μέρος έχει καταγραφεί ήδη από άλλους συγγραφείς. Εγώ κατέγραψα ένα μέρος από το σκόρπιο αυτό πλούτο του τόπου μου. Μέσα στα παραμύθια αυτά αντικατοπτρίζεται η κοινωνία του παλιού εκείνου καιρού. Διαβάζοντας κανείς τα θεσσαλικά παραμύθια παρατηρεί εκτός από λαογραφικά στοιχεία, ήθη και έθιμα της εποχής, ακόμα και τοπικές και ιδιωματικές φράσεις και λέξεις. Είναι ένας θησαυρός λαίκής φαντασίας σε καιρούς τόσο φτωχούς και σκληρούς. Έχουν συμβολισμούς και μιλάνε για αλήθειες μέσα από τα ψέματα”.

-Οι άνθρωποι σήμερα διηγούνται παραμύθια κυρίως στις νεότερες γενεές;  

“Ελπίζω να διηγούνται. Αν όχι, τα διαβάζουν ή ακούγονται με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Και αυτό γιατί το παραμύθι θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής ηλικίας. Οι τρυφερές ώρες της αθωότητας είναι οι πιο κατάλληλες για να τυπωθούν στην ψυχή ανεξίτηλα αρχές και αξίες όπως η καλοσύνη, η αγάπη, η τιμιότητα.

Σίγουρα όμως έχουν άλλο ήχο όταν ακούγονται από αγαπημένα πρόσωπα. Αυτή είναι και η γοητεία τους. Τα παιδιά κρέμονται από το στόμα της μάνας ή της γιαγιάς όταν αρχίζει “το μια φορά κι έναν καιρό…”. Εξ άλλου η μαγεία της αφήγησης δυναμώνει τις ανθρώπινες σχέσεις.

Σήμερα ζούμε σε ένα κόσμο κορεσμένο από πάσης φύσεως εικόνες και θα μπορούσε κανείς να σχηματίσει την εντύπωση ότι ο αφηγηματικός λόγος ανήκει σε ένα παρελθόν οριστικά ξεπερασμένο. Όμως η ακαταμάχητη δύναμή τους είναι τέτοια που ερεθίζει τη φαντασία των παιδιών αλλά και στους μεγάλους επιτρέπει να ονειρευτούν”.

–

“Εγώ μεγάλωσα με αυτά τα παραμύθια, τα αγάπησα και τα μετέφερα στα  παιδιά μου και ελπίζω να έχω την τύχη να τα μεταφέρω και στα εγγόνια μου. Ακούγονται σαν μυστικές φωνές από το παρελθόν, γιατί είναι μνήμες μιας άλλης εποχής μακρινής, που είχε όμως τη δική της αξία. Τα παραμύθια των νηπιακών μου χρόνων ήταν η πρώτη επαφή με την ομορφιά της έκφρασης και τη γοητεία των λέξεων. Τα παραμύθια αυτά δεν ήταν έγχρωμα κι έτσι παραμένουν ακόμα μέσα μου, ασπρόμαυρα. Έχω την εντύπωση πως στιγμές σαν εκείνες, που τα χειμωνιάτικα βράδια καθισμένα τα παιδιά δίπλα στη φωτιά ακούγαν τη μάνα να ξετυλίγει το μίτο με τα παραμύθια, είναι στιγμές ξεχωριστής ευτυχίας, ανεπανάληπτες”.