Συνέντευξη με τον συγγραφέα Δημήτρη Στεφανάκη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη* συγγραφέα.
Ο Δημήτρης Στεφανάκης σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει μεταφράσει έργα των Σωλ Μπέλοου, Ε.Μ. Φόρστερ, Γιόζεφ Μπρόντσκι και Προσπέρ Μεριμέ. Το πρώτο του μυθιστόρημα, “Φρούτα εποχής” κυκλοφόρησε το 2000 (εκδόσεις Ωκεανίδα). Ακολούθησαν: “Λέγε με Καΐρα” (Ωκεανίδα, 2002), “Το μάτι της επανάστασης έχει αχρωματοψία” (Ωκεανίδα, 2005), “Μέρες Αλεξάνδρειας” (Πατάκη, 2007), “Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι” (Πατάκη, 2009), “Θα πολεμάς με τους θεούς” (Πατάκη, 2010). Η επανέκδοση του μυθιστορήματος «Μέρες Αλεξάνδρειας» αλλά και η βράβευσή του, αποτέλεσαν την αφορμή για να προσεγγίσουμε τον συγγραφέα και το κυριότερο να απολαύσουμε το μυθιστόρημά του. Αν εξακολουθείτε να ονειρεύεστε μέσα από τις λογοτεχνικές σελίδες και να ταξιδεύετε σε άλλες εποχές να διαβάσετε το συγκεκριμένο βιβλίο. Είναι από τα καλύτερα των τελευταίων χρόνων.
Ερ: Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το μυθιστόρημα «Μέρες Αλεξανδρειας», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ψυχογιός;
Απ: Η αναζήτηση ενός αστικού τοπίου που θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει ως βάση για ένα κλασικό μυθιστόρημα με την αυστηρή έννοια του όρου. Από την στιγμή που η παλιά Αθήνα υστερεί σε κοσμοπολιτικό επίπεδο, ήταν επιτακτική η ανάγκη της ανεύρεσης ενός τέτοιου τοπίου, και στη συγκεκριμένη περίπτωση επέλεξα την Αλεξάνδρεια.
Ερ: Πώς ήταν η Αλεξάνδρεια του εικοστού αιώνα;
Απ: Η Αλεξάνδρεια των αρχών του εικοστού αιώνα δεν θυμίζει σε τίποτα τη σημερινή πόλη. Υπήρχε ένα δυτικοευρωπαϊκό διεθνικό φόντο που καθόριζε το ύφος και την ατμόσφαιρα της κατά τα άλλα ανατολίτικης πολιτείας.
Ερ: Αναφέρεστε στην οικογένεια των καπνοβιομηχάνων Χάραμη. Υπήρξε στην πραγματικότητα αυτή η οικογένεια;
Απ: Ασφαλώς όχι, όμως μην λησμονούμε ότι το αιγυπτιακό τσιγάρο ήταν αποκλειστικά ελληνική υπόθεση την εποχή εκείνη. Υπήρχαν κραταιές φαμίλιες Ελλήνων που άφησαν το στίγμα τους στην αλεξανδρινή μυθολογία. Το γεγονός αυτό διευκόλυνε πολύ την αναπαράσταση της μυθιστορηματικής οικογένειας που αποτέλεσε το «κέντρο του κόσμου» στις Μέρες Αλεξάνδρειας.
Ερ: Αλεξάνδρεια, Κωνσταντινούπολη, Παρίσι , Μόναχο, Βερολίνο, Βιέννη. Αναφορές που μέσα στο μυθιστόρημα γίνονται με μαεστρία και μας ταξιδεύουν μέσα από τα ιστορικά γεγονότα. Υπάρχει σήμερα αυτός ο κοσμοπολιτισμός του περασμένου αιώνα;
Απ: Οι μητροπολιτικές μέρες που αναδεικνύονται στο βιβλίο έχουν βέβαια παρέλθει. Ο κοσμοπολιτισμός των αρχών του εικοστού αιώνα ήταν το απόσταγμα μιας εποχής όπου κυριαρχούσαν ακόμα η αποικιοκρατία, οι ναυτικές αυτοκρατορίες, το διεθνές εμπόριο, η μέθεξη των πολιτισμών και πρωτίστως η αρμονική συνύπαρξη λαών, γλωσσών και θρησκειών με οποιοδήποτε τίμημα.
Ερ: Γράφετε ότι οι άνθρωποι που επηρεάζουν καθοριστικά τη ζωή μας μπαίνουν από την πίσω πόρτα της συνείδησης. Πόσο σημαντικό είναι αυτό στη ζωή μας;
Απ: Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι που θα καθορίσουν την ύπαρξή μας, εισβάλλουν συχνά απαρατήρητοι στη ζωή μας, χωρίς τυμπανοκρουσίες και κυρίως εμφανίζονται από εκεί που δεν τους περιμένουμε. Αυτό θα πρέπει να το έχουμε πάντοτε υπόψη μας.
Ερ: Το μυθιστόρημά σας διαπνέεται από την αναπόληση και την γλυκιά νοσταλγία. Και ένα επιπρόσθετο στοιχείο ότι ο έρωτας είναι παντού. Ποια είναι η γνώμη σας;
Απ: Η αναπόληση και η νοσταλγία γεννιούνται αυτόματα, νομίζω, από την στιγμή που ατενίζουμε την κοσμοπολίτικη γοητεία του παρελθόντος. Από την άλλη, ο έρωτας είναι η πρωτοβουλία των ηρώων απέναντι στο παρελθόν της πόλης που τους καταδυναστεύει.
Ερ: Η οικογένεια Χάραμη μου θύμισε την αντίστοιχη οικογένεια των Πάνθεων του Αθανασιάδη. Με τα προτερήματα και τα ελαττώματα. Κι όμως μεγαλούργησαν και αντιστάθηκαν στον ξένο τόπο.
Απ: Ο έκκεντρος Ελληνισμός υπήρξε ανέκαθεν το πιο εμπνευσμένο κομμάτι της φυλής μας. Ίσως η ανάγκη να σταθεί σε ένα διεθνικό πλαίσιο είναι που κάνει τον απόδημο Έλληνα να γίνεται πιο ευρηματικός και πιο εξωστρεφής. Άλλωστε μην ξεχνάμε πως οι Έλληνες είμαστε εμπορικός λαός.
Ερ: Ο Αντώνης Χάραμης συμβούλευε τα παιδιά του με τη φράση «..να αγαπάτε την Ελλάδα αλλά να ζείτε μακριά της». Γιατί οι απόδημοι Έλληνες αγαπούν και βοηθούν πάντοτε την πατρίδα στις δύσκολες στιγμές της;
Απ: Προφανώς βλέπουν τα πράγματα εκ των έξω και αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να εκτιμούν καλύτερα τις ανάγκες και τα προβλήματα του τόπου.
Ερ: Διαβάζοντας το βιβλίο σας ένιωσα μία απρόσμενη έκπληξη. Με γοητεύσατε με την πλοκή, τη γλώσσα και το ύφος της γραφής σας. Τι πρέπει να προσέξει ο συγγραφέας για να προσελκύσει και να τον διαβάσει ο αναγνώστης;
Απ: Το μυθιστόρημα είναι μια υψηλή τέχνη που αξίζει κανείς να την υπηρετεί σε όλη του τη ζωή με πάθος και επιμονή. Νομίζω πως στην καταιγιστική εποχή μας, αυτό που πρέπει απαραιτήτως να διατηρήσουμε είναι η κινηματογραφική διάσταση της αφήγησης. Σημαντικό στοιχείο είναι επίσης οι χαρακτήρες. Είναι αυτοί που με τις πράξεις και τα λόγια τους, τα συναισθήματα και τις επιλογές τους θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την πλοκή αλλά και την αίσθηση που αποκομίζει κανείς από ένα μυθιστόρημα.
Ερ: Το μυθιστόρημα «Μέρες Αλεξάνδρειας», πήρε το βραβείο Prix Méditerranée Etranger 2001. Με το ίδιο βραβείο βραβεύτηκαν ο Παμούκ αλλά και Ουμπέρτο ¨Εκο όπως και άλλοι συγγραφείς. Τι σημαίνει για εσάς αυτό το γεγονός;
Απ: Το Prix Méditerranée Etranger , βραβείο μεσογειακής λογοτεχνίας, είναι ένα από τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά βραβεία που δίνονται διεθνώς. Με αυτό βραβεύονται προσωπικότητες της Μεσογειακής λογοτεχνίας, όπως αυτές που μόλις αναφέρατε. Είναι η πρώτη φορά που έλληνας συγγραφέας κατακτά ανάλογη διάκριση. Στην απονομή του βραβείου στο Παρίσι ο πρόεδρος του μεσογειακού βραβείου δήλωσε εκτός των άλλων πως «οι Μέρες Αλεξάνδρειας είναι η πιο ευχάριστη έκπληξη της φετινής εκδοτικής χρονιάς και μας ήρθε από μια χώρα που δεν μας έχει συνηθίσει μέχρι τώρα σε ανάλογα λογοτεχνικά επιτεύγματα». Αντιλαμβάνεστε λοιπόν πως η βράβευσή μου αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την ελληνική λογοτεχνία να βγει από την εσωστρέφεια των τελευταίων χρόνων και να συμμετάσχει ενεργά στο πνευματικό γίγνεσθαι της Ευρώπης. Αυτό θα γίνει μόνο αν ανοίξουμε τους θεματικούς μας ορίζοντες και εγκαταλείψουμε την μονοδιάστατη σχέση μας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Ερ: Η επανέκδοση του βιβλίου σας θα βοηθήσει το μυθιστόρημα να γίνει και ευρύτερα γνωστό;
Απ: Οι «Μέρες Αλεξάνδρειας» είναι ένα βιβλίο που διέγραψε ήδη ένα λαμπρό πρώτο κύκλο στα εκδοτικά πράγματα της χώρας. Για πολλούς μήνες ήταν στη λίστα των ευπώλητων βιβλίων του 2008. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα μπορούσε να γίνει ακόμα πιο γνωστό τώρα χάρις τόσο στην βράβευση και στη διεθνή του πορεία όσο και στην αποτελεσματική προώθηση των εκδόσεων Ψυχογιός. Να σας θυμίσω ότι μεταφράζεται ταυτόχρονα στα Ισπανικά και στα Αραβικά, ενώ στη Γαλλία έχει ήδη αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές. Η νέα έκδοση λοιπόν είναι μια ευκαιρία για το βιβλίο μου να διεισδύσει ακόμα περισσότερο στην πλατιά μάζα του αναγνωστικού κοινού και να γίνει το επίκαιρο ανάγνωσμα του 2011 και 2012.
