Στην ιρανική πρωτεύουσα η διαδρομή με το μετρό είναι μια εμπειρία – ιδίως στο γυναικείο βαγόνι όπου μικροπωλητές πουλάνε μάσκαρα. Η Άνια Κοχ πήρε το μετρό από τα βόρεια προάστια μέχρι τις νότιες λαϊκές συνοικίες.Με προσεκτικές κινήσεις κόβει τα εξωτερικά φύλλα ενός αντιδιού. Και μόνο όταν αγγίζει την οπτική τελειότητα, το τακτοποιεί το ένα πάνω στο άλλο, σαν σε πύργο, ανάμεσα σε κόκκινες πιπεριές και φανταχτερά μοσχολέμονα. Ο πάγκος του μανάβη στο παζάρι Tajrish σε συνοικία της Τεχεράνης, που προσελκύει Ιρανούς και τουρίστες, είναι μακρύς και πολύχρωμος από φρούτα και ζαρζαβατικά, μια θάλασσα χρωμάτων για τους φίλους της φωτογραφίας. Χρειάζομαι μόνο μερικά βήματα μέχρις ότου φτάσω στον σκεπαστό πάγκο με θέα τη χιονισμένη βουνοκορφή της οροσειράς Ελμπρούς. Στο βόρειο τμήμα της ιρανικής πρωτεύουσας ζουν εύποροι πολίτες, εκείνοι που μπορούν να πληρώσουν τρεις και τέσσερεις φορές υψηλότερα ενοίκια για να βλέπουν τον επιβλητικό ορεινό όγκο. Εδώ ξεκινά η γραμμή 1 του υπόγειου μετρό. Από εδώ, από τον λουσάτο βορρά, θέλω να πάω στο φτωχό νότιο τμήμα της μεγαλούπολης.
Ανεπιθύμητοι οι άνδρες
Για να το κάνω θα πρέπει να κατέβω 6 μακρές κυλιόμενες σκάλες. Στο ταμείο αγοράζω για 7 σεντ ένα μικρό λεπτό κομμάτι χαρτιού με έναν κωδικό. Το σκανάρω και αμέσως έχω πρόσβαση στην αποβάθρα. Στην αρχή και το τέλος της εμφανίζονται πικτογραφήματα στους τοίχους με την ένδειξη ¨Women only“, που σημαίνει με άλλα λόγια ότι οι άνδρες δεν είναι επιθυμητοί. Όταν φτάνει ο συρμός, μου κάνει αμέσως εντύπωση, ότι τα βαγόνια μόνο για γυναίκες είναι πιο άδεια από τα άλλα.
Διαλέγω μια από τις μπλε πλαστικές θέσεις, οι γυναίκες απέναντί μου, μού χαμογελούν. Τις ρωτώ γιατί επέλεξαν αυτά τα βαγόνια, και όχι μαζί με τους άνδρες. “Είναι απλά πιο άνετα” μου απαντά μια νέα Ιρανή γύρω στα 20. “¨Όταν εμείς ως γυναίκες είμαστε μεταξύ μας, δεν χρειάζεται να κάνουμε ιδιαίτερες σκέψεις”. “Είναι από συνήθεια” λέει η διπλανή της, η Σοχέλια. “Όταν μπαίνω στο μετρό μόνη μου, διαλέγω το βαγόνι για γυναίκες, όταν είμαι μαζί με τον άνδρα μου, είμαστε μαζί στο βαγόνι για όλους. Το βαγόνι αποκλειστικά για γυναίκες είναι λιγότερο γεμάτο, υπάρχουν περισσότερες θέσεις και μυρίζει καλύτερα”.
Κάλτσες και στηρίγματα για κινητά
Θέλω όμως να μάθω, εάν οι γυναίκες φοβούνται σεξουαλικές παρενοχλήσεις, όταν βρίσκονται στο βαγόνι για όλους. Οι γυναίκες με κοιτούν όλο έκπληξη. “Φυσικά όχι, σε καμιά περίπτωση” μου απαντούν. Να προχωρήσω με ερωτήσεις δεν προλαβαίνω, γιατί ξαφνικά η προσοχή όλων στρέφεται στην παρουσία ενός άνδρα, που κινείται με περισσή αυτοπεποίθηση στο βαγόνι μόνο για γυναίκες. Στα χέρια κρατά κάτι σαν κρεμάστρες με πολλές και πολύχρωμες κάλτσες, αλλά σήμερα δεν έχει τύχη με τις πελάτισσες, Στην επόμενη στάση βγαίνει με την ίδια ταχύτητα, με την οποία μπήκε. Αλλά περιέργως, αμέσως μετά μπαίνει ένας ακόμη άνδρας, νέος και μικροκαμωμένος. Πουλά στηρίγματα για κινητά, μάλιστα τα προβάρει με μια βεντούζα στην πόρτα του συρμού. Η γυναίκα δίπλα μου ενδιαφέρεται και μάλιστα του δίνει το κινητό της για να πειστεί ότι η βεντούζα εφαρμόζει σε όλα τα κινητά. Ξαφνικά, ο μικροπωλητής σκύβει και γονατίζει μπρος στα πόδια μου με έντονο εκνευρισμό. Γυρίζω το κεφάλι μου στο παράθυρο και βλέπω αστυνομικούς να περπατούν στην αποβάθρα και να ελέγχουν.
Στον νότο η μαντίλα φοριέται πιο σφιχτά
Όταν ο συρμός αφήνει το σταθμό, ο πωλητής πηγαίνει στο επόμενο βαγόνι. Κανείς δεν δείχνει ενοχλημένος για το ότι ένας άνδρας κινείται στο βαγόνι που προορίζεται μόνο για γυναίκες. Το μετρό κινείται τώρα προς το νότιο τμήμα της Τεχεράνης και παρατηρώ ότι το πρόσωπο του βαγονιού αλλάζει. Γεμίζει συνεχώς με γυναίκες που φορούν μαύρες κυματιστές κελεμπίες. Η μαντίλα καλύπτει όλο και περισσότερο το τριχωτό της κεφαλής. Αντίθετα το δικό μου μαντήλι σκεπάζει χαλαρά το κεφάλι μου, όπως το είδα να το κάνουν οι Ιρανές στο βόρειο τμήμα της Τεχεράνης.
Στο βαγόνι που βρίσκομαι οι μικροπωλητές πουλούν τώρα τσάι, φορτιστές κινητών και μικρές τσάντες. Α, και μάσκαρα. Σάρα λέγεται η πλανόδια πωλήτρια με είδη μακιγιάζ, η ίδια έχει χρησιμοποιήσει ένα αστραφτερό κόκκινο κραγιόν για να καλύψει τα χείλη της, τα βλέφαρα του αριστερού ματιού της είναι μπλε, του δεξιού βαθύ μαύρο. Στις πιθανές πελάτισσές της κρατά ένα καθρεφτάκι, και βέβαια πριν αγοράσουν οι γυναίκες μπορούν να δοκιμάσουν τη μάσκαρα.
“Πούλησα διάφορα είδη σήμερα, η δουλειά κυλά ικανοποιητικά” μου λέει. Το ωράριό της είναι από το μεσημέρι μέχρι τα μεσάνυχτα, καθημερινά. “Δύσκολη δουλειά, αλλά δεν έχω επιλογή” λέει. ¨Θα ήταν καλύτερα ένας πάγκος σε ένα παζάρι, άλλα τα ενοίκια είναι απλησίαστα”. Τη ρωτώ, εάν πουλά και στο βαγόνι με άνδρες και γυναίκες. ¨Ποτέ, ούτε και με βίντσι”. Στο μεταξύ το βαγόνι μόνο για γυναίκες έχει γεμίσει. Μετά από 16 στάσεις έφτασα στον προορισμό μου. Το μετρό θα συνεχίσει και νοτιότερα, αλλά εγώ συνωστίζομαι για να βγω από το βαγόνι, έξω, όπου ο αέρας είναι βαρύς και η μυρωδιά της βενζίνης διάχυτη, όπως συμβαίνει στην Τεχεράνη. Είμαι μόνο λίγα βήματα από το Μεγάλο Παζάρι, που θεωρείται το μεγαλύτερο στον κόσμο. Έχω την εντύπωση ότι σήμερα όλοι οι πρωτευουσιάνοι κινούνται προς τα εκεί. Αλλά, γιατί άραγε, αφού στο μετρό μπορεί κανείς άνετα να κάνει τα ψώνια του;
Άνια Κοχ
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου
