Η μεγάλη συμβολή της ελληνικής Ναυτιλίας στον νικηφόρο αγώνα των Συμμάχων εναντίον των Δυνάμεων του Άξονα.  

Γράφει ο δημοσιογράφος Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.

Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν από βιβλία, δημοσιεύματα, κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές ή αφηγήσεις τα κατορθώματα κάποιων από τα πολεμικά πλοία μας κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, που εξαίρουν τον ηρωϊσμό και την αυτοθυσία των πληρωμάτων τους και μας προκαλούν ρίγη συγκίνησης και υπερηφάνειας.     Στη μακρινή διαδρομή της ελληνικής Ιστορίας προβάλλονται και εξαίρονται συνήθως μεμονωμένα περιστατικά, χωρίς, όμως, να αναδεικνύονται τα γενικότερα και σημαντικότερα γεγονότα της εξεταζόμενης περιόδου. Έτσι, όχι σπάνια, προβάλλεται λεπτομερώς η δράση ενός πολεμικού πλοίου, χωρίς να γίνεται αναφορά στα ευρύτερα πλαίσια, μέσα στα οποία έδρασε ο Στόλος μας. Για τον λόγο αυτόν θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια γενική αντίληψη της συνολικής προσφοράς του ελληνικού Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού στην κοινή Συμμαχική προσπάθεια κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, που συνέβαλε σημαντικά στην τελική Συμμαχική νίκη και την εξουδετέρωση του Άξονα. Η συμμετοχή του ελληνικού πολεμικού Ναυτικού (που τότε ονομαζόταν Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό – Ε.Β.Ν.) στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αρχίζει, έστω και ανεπίσημα, μερικούς μήνες πριν από την κήρυξη του πολέμου εναντίον της  χώρας μας από τους Ιταλούς, με την ύπουλη βύθιση του ελαφρού Καταδρομικού ΕΛΛΗ από το Ιταλικό υποβρύχιο «Delfino» στις 15 Αυγούστου 1940, στο λιμάνι της Τήνου, όπου συμμετείχε στις εκδηλώσεις του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το ίδιο υποβρύχιο αποπειράθηκε στην συνέχεια να τορπιλίσει τα επιβατηγά ΕΛΣΗ και ΕΣΠΕΡΟΣ, που βρίσκονταν μέσα στο λιμάνι της Τήνου. Ευτυχώς η απόπειρα απέτυχε και οι τορπίλες κατέστρεψαν μόνο ένα τμήμα του κρηπιδώματος του λιμένα. Την επομένη ημέρα και τα ελληνικά Αντιτορπιλικά ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ και  ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ δέχθηκαν ύπουλη αεροπορική επίθεση –πιθανότατα από τους Ιταλούς- με βόμβες από μεγάλο ύψος, κοντά στα Γιούρα, ενώ έπλεαν για την Τήνο με σκοπό να προστατεύσουν τους κατοίκους και τους χιλιάδες προσκυνητές, αλλά και να συνοδεύσουν τα εκεί ελληνικά πλοία από ενδεχόμενη νέα επίθεση.
Η Μάχη της Ελλάδας το 1940-41 κατά των απρόκλητων Ιταλικών αρχικά επιθέσεων αργότερα δε και των Γερμανικών, διήρκεσε συνολικά 216 ημέρες. Αυτό προκάλεσε παγκόσμια κατάπληξη και αιτία πολλαπλού γενικευμένου θαυμασμού και εγκωμίων. Ήταν κάτι το μεγαλειώδες, το οποίο δικαίως θεωρήθηκε ως Ελληνικό θαύμα, αφού για την κατάληψη της Γαλλίας ο Άξονας χρειάστηκε μόνο 45 ημέρες, (παρά την στρατιωτική βοήθεια που της είχε δοθεί, με την εκεί παρουσία ισχυρών Αγγλικών δυνάμεων), του Βελγίου 18 ημέρες, της Ολλανδίας 5 ημέρες, ενώ η Δανία υπέκυψε σε 12 ώρες και οι χώρες Αυστρία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Αλβανία προσχώρησαν ή παραδόθηκαν αμαχητί.
Έτσι αποδεικνύεται περίτρανα, ότι η μικρή και φτωχή Ελλάδα, με επαρκή υλική και ηθική προπαρασκευή, σύμπνοια, αυτοθυσία, αλλά και ικανή πολιτική, πνευματική, θρησκευτική και στρατιωτική ηγεσία, νίκησε την κατά πολύ μεγαλύτερη και πανίσχυρη Ιταλία, αγωνιζόμενη μόνη επί 160 ημέρες. Ακολούθως, όταν της επιτέθηκε και η μέχρι τότε ανίκητη Γερμανία, συνέχισε μαχόμενη με την βοήθεια μικρών Αγγλικών δυνάμεων στην ηπειρωτική χώρα, ενώ τις τελευταίες 11 ημέρες συμπολέμησε με στρατεύματα της Αγγλικής Κοινοπολιτείας στην άμυνα της Κρήτης, η οποία κάμφθηκε 56 ημέρες μετά και την πρώτη Γερμανική επίθεση στα βόρεια σύνορά μας.

Ο πολεμικός μας Στόλος δεν υπέστειλε την ελληνική σημαία, συνεχίζοντας την μάχη μέχρι το 1945
Η επτάμηνη Μάχη της Ελλάδας, όπως αναγνώρισαν και ξένοι πρωταγωνιστές της περιόδου, συνέβαλε ουσιαστικά στη συμμαχική Νίκη στην Ευρώπη.  Όλες οι αξιόμαχες μονάδες του Πολεμικού μας Ναυτικού, οι οποίες είχαν απομείνει, μετά την επτάμηνη σκληρή Μάχη της Ελλάδας, που δόθηκε μαζί με τις άλλες Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις κατά των επιθέσεων της Φασιστικής Ιταλίας αρχικά και της Ναζιστικής Γερμανίας ακολούθως, κατά την οποία πληρώθηκε βαρύτατος φόρος αίματος σε  αυτόν τον άνισο αγώνα, δεν παραδόθηκαν, αλλά έπλευσαν στη Μέση Ανατολή, για να συνεχίσουν μαχόμενες μέχρι το 1945 στο πλευρό των Συμμάχων κατά των κοινών Εχθρών. Ήταν μια σύσσωμη αποδημία Στόλου συμμάχου χώρας, την οποία κατέλαβε ο Άξονας. Όλα τα αξιόμαχα πολεμικά μας πλοία δεν υπέστειλαν τις σημαίες τους. Τάχθηκαν στο πλευρό των ελευθέρων Συμμάχων και συνέχισαν να πολεμούν μαζί τους σε όλες τις θάλασσες, όχι μόνο στη διάρκεια της κατοχής της Πατρίδας μας, αλλά και μέχρι τη νικηφόρα λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Οι πιο αναγνωρισμένες διεθνώς και αξιοσημείωτες στιγμές της συμμετοχής του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού στον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο περιλαμβάνουν την βύθιση του Καταδρομικού ΕΛΛΗ στο λιμάνι της Τήνου τον Αύγουστο του 1940, το κατόρθωμα του Υποβρυχίου ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ στις 24-12-1940, που βύθισε στην Αδριατική Θάλασσα (Στενά του Οτράντο) τρία ιταλικά οπλιταγωγά σκάφη, τις επιχειρήσεις του αντιτορπιλικού ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ, το οποίο μέχρι που βυθίστηκε στη Λέρο στις 23 Σεπτεμβρίου 1943, ήταν το πιο επιτυχημένο αντιτορπιλικό των Συμμάχων στη Μεσόγειο Θάλασσα, την συμμετοχή δύο ελληνικών αντιτορπιλικών στην Επιχείρηση Overlord και την ιστορία του αντιτορπιλικού ΑΔΡΙΑΣ, το οποίο βρισκόμενο κοντά στην ακτή της Καλύμνου τον Σεπτέμβριο του 1943, προσέκρουσε σε νάρκη, με αποτέλεσμα την απώλεια της πλώρης του. Μετά από κάποιες μικρές επισκευές στο Gümüşlük Bay της Τουρκίας,  κατάφερε να επιστρέψει στην Αλεξάνδρεια σε ένα ταξίδι 400 μιλίων, αν και όλα τα μπροστινό μέρος του πλοίου μέχρι τη γέφυρα, έλειπε. Εδώ πρέπει να αναφερθεί, ότι κατά την διάρκεια του πολέμου το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό απώλεσε στις διάφορες επιχειρήσεις συνολικά 25 μικρά και μεγάλα σκάφη.
Όσον αφορά τον  Εμπορικό μας Στόλο, πρέπει να σημειωθεί, ότι αυτός διατέθηκε από την ελληνική Κυβέρνηση για την εξυπηρέτηση των Συμμαχικών αναγκών αμέσως με την έκρηξη του πολέμου, την 1 Σεπτεμβρίου 1939 και συνέχισε προσφέροντας τις υπηρεσίες του μέχρι τη τελική νίκη, τον Μάϊο του 1945. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες  επέδειξαν τότε υψηλό αίσθημα ευθύνης και πατριωτισμού και ανταποκρίθηκαν με ομοψυχία στο κάλεσμα αυτό της πατρίδας μας, διαθέτοντας τα πλοία τους στις υπηρεσίες της χώρας μας και των Συμμάχων της, με τίμημα, όμως, τις μεγάλες οικονομικές τους απώλειες από την βύθιση πολλών πλοίων τους. Κατά το διάστημα αυτό οι Έλληνες ναυτικοί διέσχισαν όλα τα πελάγη της υδρογείου και πλήρωσαν βαρύτατο φόρο αίματος με 2.500 περίπου νεκρούς και απώλειες του 74% των φορτηγών και του 94% των επιβατηγών πλοίων ελληνικής πλοιοκτησίας.
Αυτή η συμβολή του Ελληνικού Ναυτικού, Πολεμικού και Εμπορικού είναι λιγότερο γνωστή στο ευρύτερο κοινό, παρά το ότι ήταν εφάμιλλη της Εποποιίας των Βορειοηπειρωτικών  βουνών, που έγραψε ο Ελληνικός Στρατός.

Η οργάνωση και η προπαρασκευή του Πολεμικού μας Ναυτικού στην περίοδο 1936-1940
Την ανάγκη προπαρασκευής της  χώρας μας για την επερχόμενη μεγάλη σύγκρουση και την επιβαλλόμενη ανάληψη εκτάκτων μέτρων συνέλαβε μεταξύ των πρώτων ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1934, ενώ μετά την αποτυχία του μεγάλου στρατιωτικού κινήματος του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1935 για την κατάληψη της εξουσίας προς εφαρμογή των προαναφερθέντων μέτρων και τον θάνατο του τελευταίου το 1936, ο τότε πρωθυπουργός-δικτάτορας  Ιωάννης  Μεταξάς,  αντιληφθείς την αναγκαιότητα της πολεμικής ετοιμασίας της Ελλάδας, προχώρησε σε μια επιτυχημένη προπαρασκευή της χώρας μας για την αντιμετώπιση της επερχόμενης παγκόσμιας πολεμικής λαίλαπας.
Θα σταθούμε στο σημείο αυτό για να τονίσουμε την ιδιαίτερη σημασία, που είχε εκείνη την εποχή η προπαρασκευή αυτή, η οποία συντελέσθηκε επιτυχώς με υπευθυνότητα και μεθοδικότητα εκ μέρους της Ηγεσίας της χώρας μας αλλά κα με μεγάλες οικονομικές θυσίες εκ μέρους του λαού μας. Σύμφωνα, λοιπόν, με το Πρακτικό του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου της 14-12-1932 “η κατάστασις αμύνης της Χώρας είναι αυτόχρημα τραγική” και “απαιτείται η από τούδε μεθοδική συμπλήρωσις των ελλείψεων προς εξασφάλισιν μιας στοιχειώδους αμύνης, άνευ της οποίας κινδυνεύει η υπόστασις ημών ως Κράτους.”
Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, της Εκδοτικής Αθηνών, μας πληροφορεί στον τόμο ΙΕ, ότι “ο ελληνικός Στρατός Ξηράς στο τέλος της Αβυσσηνιακής κρίσεως (1935-36), είχε σοβαρότατες ελλείψεις σε πολεμικό υλικό, πράγμα που καθιστούσε προβληματική την επιστράτευση σε περίπτωση πολέμου. Το Ναυτικό διέθετε ελάχιστες ετοιμοπόλεμες και σύγχρονες μονάδες, ενώ υπήρχε παντελής έλλειψη Παρακτίου Οχυρώσεως. Η Αεροπορία δεν αποτελούσε υπολογίσιμη δύναμη, από άποψη αεροπλάνων και προσωπικού .”
Από αυτό το κατώτατο λοιπόν επίπεδο έπρεπε να αρχίσει η προσπάθεια για την ανάπτυξη των αναγκαίων αμυντικών δυνατοτήτων. Σημειώνεται, ότι όλη η προς πόλεμο ελληνική προπαρασκευή έγινε επιτυχώς στο διάστημα 1936-1940, όπως εκ των αποτελεσμάτων συνάγεται, χωρίς ουδεμία ξένη δωρεάν οικονομική βοήθεια και με ίδια μέσα.
Οι δαπάνες για την Εθνική μας Άμυνα μεταξύ 1923-36 ανήλθαν στο ποσό των τριών  δισεκατομμυρίων δραχμών, ενώ κατά το διάστημα 1936-1940 ήταν περίπου πενταπλάσιες, φθάνοντας τα 15,7 δισεκατομμύρια δραχμές. Η Γερμανία, για να κερδίσει την συμμαχία ή έστω την ουδετερότητα μας στον επερχόμενο πόλεμο, ενίσχυε αποτελεσματικά την οικονομία της Ελλάδας, μέχρι σημείου να αγοράζει όλα τα καπνά μας για περίοδο έξι ετών, να καλύπτει σχεδόν όλο το εξαγωγικό μας εμπόριο και να μας χορηγεί σημαντικά δάνεια για εξοπλισμούς, δεχόμενη επίσης πληρωμές με συμψηφισμό (κλήριγκ).  ΟΙ ΗΠΑ και οι άλλες Ευρωπαϊκές Χώρες με τις οποίες συμμαχήσαμε το 1940, όπως π.χ. η Αγγλία και Γαλλία, δεν έδιναν την αναμενόμενη οικονομική συμπαράσταση στην Ελλάδα και για τις παραγγελίες πολεμικού υλικού απαιτούσαν πληρωμές σε συνάλλαγμα.

Η πολεμική προετοιμασία και ενίσχυση του Πολεμικού μας Ναυτικού
Ας δούμε όμως τώρα τι αναφέρει η ολοκληρωθείσα το 1953 “ΕΚΘΕΣΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΡΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ 1940-1944”, που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Την Έκθεση συνέταξε βάσει επισήμων στοιχείων, ο επί Πρωθυπουργίας Σοφοκλή Βενιζέλου ανακληθείς ως Αντιναύαρχος στην ενέργεια το 1951 για τον σκοπό αυτόν, μετέπειτα Ακαδημαϊκός Δημήτριος Γ. Φωκάς:
– “Το πρόγραμμα αυτό απέβλεπε σαφώς εις τό νά προετοιμάση την Ελλάδα ναυτικώς ως σύμμαχον τής Αγγλίας και να την καταστήση ικανήν να συνεισφέρη εις την συμμαχίαν συνδρομήν, βασιζομένην ιδίως εις την πληρεστέραν αξιοποίησιν της γεωγραφικής θέσεως.”
– “Οι πενιχροί οικονομικοί πόροι τού κράτους δεν επέτρεπαν σημαντικήν αύξησιν των ναυτικών δυνάμεων. Περιωρίσθη επομένως η προσπάθεια προς αύξησιν τού Στόλου εις την παραγγελίαν των δύο αρίστων αντιτορπιλλικών ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ και ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ εις Αγγλίαν, συνδεομένη με εντατικήν μέριμναν δια την τελειοτέραν κατά το δυνατόν εκπαίδευσιν του Ναυτικού προσωπικού και εις την ενδελεχεστέραν άσκησιν και οργάνωσιν του Στόλου.”
– “Είχεν επίσης αποφασισθή η κατασκευή δύο ακόμη πανομοιότυπων αντιτορπιλλικών (ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ και ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ  ΣΟΦΙΑ), άτινα επρόκειτο να ναυπηγηθούν εις το νέον Ναυπηγείον του Σκαραμαγκά, το οποίον ιδρύετο κατά την ιδίαν εκείνην περίοδον. …”
“Δεν έλειψαν, εννοείται κατά το διάστημα τούτο, συζητήσεις μεταξύ των μελών τού Ανωτάτου Ναυτικού Συμβουλίου (ΑΝΣ) δια την αγοράν και άλλων Πλοίων, ειδικώς δύο Γερμανικών Υποβρυχίων και τινών Τορπιλλακάτων, αίτινες όμως ένεκα αντιγνωμιών δεν ετελεσφόρησαν.”
-“Εστράφη δε ιδιαιτέρως η προσοχή εις την οχύρωσιν των ακτών, την δημιουργίαν ασφαλών εσωτερικών θαλασσίων οδών και βάσεων, ώστε να καταστή σημαντικωτέρα μεν διά τους Άγγλους η συμμετοχή της Ελλάδος εις την συμμαχίαν, αφ ετέρου δε να διασφαλισθούν περισσότερον αι απαραίτητοι θαλάσσιοι μεταφοραί, αι απαιτούμεναι τόσον διά την κινητοποίησιν καί συγκέντρωσιν στρατού, όσον και διά τον εφοδιασμόν της Χώρας.”
Ακολούθως η Έκθεση Φωκά αναφέρεται στο Επιτελικό πρόγραμμα προπαρασκευής της χώρας μας  για πόλεμο ως ακολούθως:
-“Διά την από ξηράς άμυναν θα εχρησιμοποιείτο μόνον ο Ελληνικός στρατός. Αβεβαία και απίθανος εφαίνετο άλλη βοήθεια. Απητείτο επομένως εργασία διά την συγκρότησιν αξιομάχου στρατού και ανάλογον οχύρωσιν προς άμυναν από επιθέσεως προερχομένης εκ Βουλγαρίας.”
-“Διά την προστασίαν της Χώρας από αποπείρας καταλήψεως της διά σοβαρών αποβατικών δυνάμεων, θα επήρκει η κάλυψις τού εγγύς ευρισκομένου Αγγλικού Στόλου της Μεσογείου, όστις θα επροστάτευεν επίσης και τον εκ του εξωτερικού διά θαλάσσης εφοδιασμόν της Ελλάδος.”
– “Διά την φύλαξιν των Ελληνικών ακτών από αιφνιδιαστικών επιθέσεων, ορμώμενων είτε από τα Δωδεκάνησα, είτε από τους Ιταλικούς λιμένας της Νοτίου Αδριατικής, δεν ήτο δυνατόν να επιζητηθή η μόνιμος παραμονή Αγγλικών Ναυτικών Δυνάμεων εις Ελληνικά ύδατα. ‘Επρεπεν επομένως να ληφθή πρόνοια οχυρώσεως των ζωτικότερων σημείων των ελληνικών παραλίων, οχυρώσεως ήτις θα ηδύνατο να κρατήση τας επιτιθέμενας εχθρικάς δυνάμεις, μέχρις εμφανίσεως τού καλύπτοντος εξ αποστάσεως Αγγλικού Στόλου.”

Τα οκτώ μεγάλα Παράκτια Οχυρά που έγιναν στην Ελλάδα την περίοδο 1936-1940
Εκτός από τα 21 μεγάλα μόνιμα Οχυρά της Γραμμής Μεταξά, που κατασκευάστηκαν από Ελληνικά χέρια και χρήματα την περίοδο 1936-40 κυρίως στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα, τα μεγαλύτερα των οποίων παρέμειναν απόρθητα στις λυσσώδεις γερμανικές επιθέσεις και προς τους υπερασπιστές τους οι Γερμανοί παρουσίασαν όπλα, έγιναν επίσης και εξοπλίστηκαν πλήρως και τα ακόλουθα οκτώ μεγάλα Παράκτια Οχυρά:
Βόρειο Οχυρό Αιγίνης, Νότιο Οχυρό Αιγίνης, Οχυρό Φλεβών, Οχυρό Αράξου, Οχυρό Νοτίου Ευβοϊκού, Οχυρό Bορείου Ευβοϊκού και τα Οχυρά Καραμπουρνού και Τούζλα στην περιοχή της Μακεδονίας – Βόρειας Ελλάδας.
Για τα εν λόγω Παράκτια Οχυρά σημειώνει η Έκθεση Φωκά:
-“Το έργον υπήρξε κατ’ εξοχήν τεχνικόν καί δυσχερές, η δέ επιτυχής πραγματοποίησίς του, συμπεριλαμβανομένης και της μεταφοράς και επιτυχούς εγκαταστάσεως επί κορυφής της Αιγίνης των δύο διδύμων πύργων των 12″/45 τού θωρηκτού ΛΗΜΝΟΣ, ολικού βάρους εκάστου τούτων 900 τόννων, απετέλεσε πραγματικόν άθλον, άνευ προηγουμένου εν Ελλάδι και τίτλον τιμής διά την Υπηρεσίαν του Βασιλικού Ναυτικού, όσον και διά την ελληνικήν Βιομηχανίαν.”
-“Ούτω κατά τήν έκρηξιν τού Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, τα Οχυρά ευρέθησαν εις ικανοποιητικόν βαθμόν ετοιμότητας, διά νέας δε εντατικής προσπάθειας το όλον έργον της Παρακτίου Αμύνης, πλην ελαχίστων λεπτομερειών, είχε συμπληρωθεί κατά τας παραμονάς του Ελληνοϊταλικού Πολέμου…”
Και η Έκθεση Φωκά καταλήγει επί του θέματος της προπαρασκευής του Πολεμικού μας Ναυτικού:
· “Εν συμπεράσματι δύναται να λεχθή ότι, αναλόγως πάντοτε των διατιθεμένων οικονομικών μέσων της Χώρας, η προετοιμασία τού Ναυτικού υπήρξε, όσον εστάθη δυνατόν, επαρκής και ότι επιμελής ημπορεί να θεωρηθή η επί τού προκείμενου εργασία τού ΓΕΝ.
· “Η εντατική προσπάθεια προς συμπλήρωσιν των αναγκών τού Στρατού, είναι αληθές ότι περιώριζε σημαντικώς τας πιστώσεις τάς διατιθέμενος διά το Ναυτικόν.”
· “Αναγκαστικώς, λοιπόν, περιωρίσθη η τόσον πολυδάπανος άλλωστε, απόκτησις νέων πλοίων και αι ολίγοι πιστώσεις διετέθησαν διά την εξακολούθησιν τού προγράμματος των Οχυρώσεων και τον εφοδιασμόν των Πολεμικών Πλοίων καί των Αμυντικών Συγκροτημάτων με τα απαραίτητα πυρομαχικά, τορπίλλας, νάρκας, ανθυποβρυχιακά δίκτυα, υλικά συντηρήσεως και επισκευής, ιματισμόν, διά την δημιουργίαν Κέντρου Εκπαιδεύσεως, και διά την ίδρυσιν τέλος τού Κρατικού Ναυπηγείου εις τόν Σκαραμαγκάν. Διά του Ναυπηγείου αυτού, το οποίον καταστραφέν δυστυχώς κατά τον πόλεμον δεν επέπρωτο να λειτουργήση, επροσδοκάτο, ότι θα επετυγχάνετο και η συστηματική ανανέωσις των μαχίμων μονάδων του Στόλου και η ναυπήγησις εμπορικών πλοίων, αλλά και η δημιουργία συναφών ιδιωτικών βιομηχανιών και η παροχή εργασίας εις χιλιάδας εργατών.”
Στην παγκοσμίως γνωστή και έγκυρη ετήσια έκδοση “JANE’s FIGHTING SHIPS” του 1939, σημειώνεται χαρακτηριστικά, ότι η Ελλάδα είχε πρόγραμμα ναυπήγησης 12 Αντιτορπιλικών μεταξύ των ετών 1937-1940 και 2 Υποβρυχίων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί, ότι λίγα χρόνια αργότερα, στις αρχές του 1944 τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, ο Ναύσταθμος Σαλαμίνας καθώς και ο λιμένας του Πειραιώς, κατεστράφησαν από Αγγλοαμερικανικό βομβαρδισμό, ενώ είχε ήδη κριθεί η τροπή του Πολέμου.
-“Δεν πρέπει να παροράται, ότι εις την προσπάθειαν αυτήν της πολεμικής παρασκευής, σημαντικήν δυσκολίαν προσέθετε η έλλειψις επαρκούς εξωτερικού συναλλάγματος. Οι Άγγλοι καί Αμερικανοί απήτουν την πληρωμήν των ελληνικών παραγγελιών εις Λίρας και δολλάρια και μόνον τα Κράτη του Άξονος εδέχοντο το σύστημα τού συμψηφισμού. Αναγκαστικώς λοιπόν εστράφη η Ελλάς διά προμηθείας της προς τα εκεί και μόνον με τον τρόπον αυτόν κατέστη δυνατόν να πραγματοποιηθούν μερικαί ελληνικαί πολεμικαί παραγγελίαι, πληρωνόμεναι δι’ εξαγωγής καπνών, σταφίδων, μεταλλευμάτων και άλλων προϊόντων της πτωχής Ελληνικής γης.”

Η δράση και τα κατορθώματα του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στην περίοδο 1940-1945
Όπως σημειώθηκε πιο πάνω, ο ελληνικός Στόλος, αφού πήρε μέρος στην Μάχη της Ελλάδας από την 28 Οκτωβρίου 1940 μέχρι την ολοκλήρωση της καταλήψεως της χώρας την 31 Μαϊου 1941, που σημαδεύτηκε από την πτώση της Κρήτης στα χέρια των Γερμανών, δεν παραδόθηκε, αλλά με σχεδόν 3.000 άνδρες του Πολεμικού μας Ναυτικού, οι οποίοι εθελοντικά επάνδρωναν τα πολεμικά μας, έπλευσε στη Μέση Ανατολή και συγκεκριμένα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, από όπου συνέχισε μαχόμενος στο πλευρό των Συμμάχων, μέχρι την πλήρη ήττα του Άξονα στην Ευρώπη, τον Μάιο του 1945.
Το Πολεμικό μας Ναυτικό το 1940, που αριθμούσε 6.500 περίπου άνδρες και περί τα 34 μάχιμα πλοία, κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον πολλές φορές μεγαλύτερο, πανίσχυρο και σύγχρονο Ιταλικό Στόλο. Κατά τις αρχές του 1944 το ανθρώπινο δυναμικό του Πολεμικού μας Ναυτικού είχε ανέλθει στη Μέση Ανατολή στους 8.500 περίπου άνδρες. Οι κύριες μονάδες του Στόλου μας στο τέλος του πολέμου είχαν αυξηθεί σε 43 μάχιμα πλοία, υπερκαλύπτοντας τις απώλειες, που στην περίοδο 1940-44, που ανήλθαν σε 29 μάχιμες μονάδες.
Οι Σύμμαχοι, αναγνωρίζοντας την σημαντική μαχητική ικανότητα του Πολεμικού μας Ναυτικού στον διεξαγόμενο κοινό αγώνα κατά του Άξονα, ενίσχυσαν αποτελεσματικά τον Στόλο μας στη διάρκεια του πολέμου με 38 νεότευκτες αλλά και μεταχειρισμένες μάχιμες μονάδες, που ήταν, όμως, σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τις απωλεσθείσες. Οι νεκροί της περιόδου ξεπέρασαν τους 700, ενώ οι τραυματίες ήταν πολλαπλάσιοι.

Η σύνθεση του ελληνικού Πολεμικού Στόλου το 1940
Τον μικρό ελληνικό Στόλο, που κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον πανίσχυρο και σύγχρονο Ιταλικό, αποτελούσαν κυρίως τα ακόλουθα μάχιμα πολεμικά πλοία:
· 1 Θωρηκτό 30 ετών (ΑΒΕΡΩΦ), σε κακή κατάσταση, ιδίως των Λεβήτων – Η θρυλική ναυαρχίδα του Στόλου μας, ναυπηγημένη την περίοδο  1908-1911 στο Λιβόρνο της Ιταλίας, είχε καταπονηθεί και είχε υποστεί σημαντικές φθορές από την συνεχή δράση της  στις ναυτικές πολεμικές επιχειρήσεις των Βαλκανικών Πολέμων, του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και της Μικρασιατικής Εκστρατείας και, παρά την μερική ανασκευή του το 1925 στην Τουλόν της Γαλλίας, χρειαζόταν άμεσα επισκευές και εκσυγχρονισμό.
· 1 Θωρηκτό παροπλισμένο (ΚΙΛΚΙΣ)
· 2 Αντιτορπιλικά Αγγλικής κατασκευής, σύγχρονα, 2 περίπου ετών (ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ και ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ)
· 4 Αντιτορπιλικά Ιταλικής κατασκευής, 7 περίπου ετών, αλλά με προβληματικό υλικό (ΨΑΡΑ, ΣΠΕΤΣΑΙ, ΥΔΡΑ και ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ)
· 4 Αντιτορπιλικά Αγγλικής κατασκευής, 30 περίπου ετών (ΛΕΩΝ, ΠΑΝΘΗΡ, ΑΕΤΟΣ και ΙΕΡΑΞ)
· 6 Υποβρύχια Γαλλικής κατασκευής, εκ των οποίων τα 4 μεγαλύτερα περίπου 13 ετών (ΠΡΩΤΕΥΣ, ΓΛΑΥΚΟΣ, ΤΡΙΤΩΝ και ΝΗΡΕΥΣ) και 2 μικρότερου μεγέθους, περίπου 14 ετών (ΚΑΤΣΩΝΗΣ και ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ)
· 4 Τορπιλοβόλα 350 τόνων, 35 ετών (ΘΥΕΛΛΑ, ΣΦΕΝΔΟΝΗ, ΝΙΚΗ και ΑΣΠΙΣ)
· 4 Τορπιλοβόλα, 240 τόνων, 26 περίπου ετών (ΠΡΟΥΣΑ, ΠΕΡΓΑΜΟΣ, ΚΥΖΙΚΟΣ και ΚΙΟΣ)
· 5 Τορπιλοβόλα 125 τόνων, 26 ετών (ΚΥΔΩΝΙΑΙ, ΑΙΓΛΗ, ΑΛΚΥΩΝΗ, ΑΡΕΘΟΥΣΑ και ΔΩΡΙΣ)
· 4 Ναρκαλιευτικά (ΑΛΙΑΚΜΩΝ, ΑΞΙΟΣ, ΝΕΣΤΟΣ και ΣΤΡΥΜΩΝ)
· 1 Πλωτό Συνεργείο, 20 ετών (ΗΦΑΙΣΤΟΣ)
Μέχρι την βύθισή του, στις 15 Αυγούστου 1940, στον Στόλο μας ανήκε και το Εύδρομο (ελαφρύ Καταδρομικό) ΕΛΛΗ, που αγοράστηκε από τις ΗΠΑ το 1914. Το 1917 είχε κατασχεθεί από τους Γάλλους μαζί με τα υπόλοιπα πλοία του ελληνικού Στόλου και αποδόθηκε πάλι στο ελληνικό Ναυτικό στην περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Μετασκευάστηκε σχεδόν ριζικά, δέκα χρόνια αργότερα, στην Γαλλία και αποτελούσε μία σημαντική και ετοιμοπόλεμη μονάδα του Πολεμικού μας Ναυτικού.

Ο ρόλος των ελληνικών πολεμικών πλοίων από την Ιταλική επίθεση μέχρι και την κατάληψη της Κρήτης.
Κύρια αποστολή του Πολεμικού μας Ναυτικού στη Μάχη της Ελλάδας (1940-41) ήταν η συνοδεία νηοπομπών, που μετέφεραν προσωπικό και εφόδια δια θαλάσσης προς τους μαχόμενους στα βόρεια σύνορά μας στρατιώτες μας. Αυτή η αποστολή εκτελέστηκε με απόλυτη επιτυχία και χωρίς απώλειες, πλην αυτών που προκλήθηκαν μετά την Γερμανική επίθεση.
Από τη δεύτερη ημέρα της Ιταλικής επιθέσεως δύο Αντιτορπιλικά μας έκαναν βομβαρδισμούς με τα πυροβόλα τους κατά εχθρικών θέσεων απέναντι από την Κέρκυρα. Αργότερα, μοίρες Αντιτορπιλικών, έκαναν τρεις φορές επιδρομές στην Αδριατική, παρά την εκεί κοντά ισχυρότατη παρουσία του Ιταλικού Στόλου. Τα Υποβρύχιά μας είχαν αναλάβει επίσης συστηματικές και επιτυχείς προσβολές κατά εχθρικών πλοίων, που μετέφεραν εφόδια στον Ιταλικό Στρατό στην Αλβανία.
Οι μεγάλες όμως ώρες στη δράση του Στόλου μας ξετυλίχτηκαν στις πολεμικές του αποστολές κυρίως στη Μεσόγειο, αλλά και αλλού, από το 1941 και μετά, κατά τη διάρκεια της Κατοχής της Ελλάδας. Η εν λόγω δράση συνεχίστηκε ακόμη και έπειτα από την απελευθέρωση της Ελλάδας, έως τη λήξη του Πολέμου τον Αύγουστο του 1945. Την περίοδο αυτή το Ναυτικό μας είχε την κύρια βάση του στη Μέση Ανατολή.

Πλοία του ελληνικού Στόλου που απωλέσθηκαν από την 28 Οκτωβρίου 1940 μέχρι την 31 Μαϊου 1941.
Όταν η ναζιστική Γερμανία επιτέθηκε στην Ελλάδα, το ελληνικό Ναυτικό υπέστη μεγάλες απώλειες από την γερμανική αεροπορία, χάνοντας αρκετά μεγάλα και μικρά πλοία, συμπεριλαμβανομένου και ενός παλιού θωρηκτού (ΚΙΛΚΙΣ), που χρησιμοποιούνταν πια ως εκπαιδευτικό πλοίο. Ο Στόλος μας πλήρωσε βαρύ τίμημα κατά την πολεμική αυτή περίοδο κατά τη Μάχη της Ελλάδας, με τις ακόλουθες απώλειες μαχίμων μονάδων του:
· 1 Θωρηκτό (ΚΙΛΚΙΣ, βυθίστηκε στις 24/4/1041 δεχόμενο τρεις βόμβες στον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας,  μετά από επίθεση γερμανικών βομβαρδιστικών αεροπλάνων στούκας)
· 4 Αντιτορπιλικά (ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, καταστράφηκε στις  24/4/41 μετά από γερμανικό βομβαρδισμό έξω από το Σοφικό του Σαρωνικού Κόλπου, -ΨΑΡΑ, βυθίστηκε στις 20/4/41 ανήμερα του Πάσχα μετά από γερμανική αεροπορική επίθεση που υπέστη κοντά στα Μέγαρα, -ΥΔΡΑ, βυθίστηκε στις 22/4/41 από γερμανικά στούκας κοντά στη νησίδα Λαγούσα του Σαρωνικού, -ΛΕΩΝ, βυθίστηκε στις 15/5/41 από γερμανικά στούκας στο λιμάνι της Σούδας στην Κρήτη)
· 1 Υποβρύχιο (ΠΡΩΤΕΥΣ, βυθίστηκε αύτανδρο στην Αδριατική από ιταλικό πολεμικό σκάφος στις 29/12/1940)
· 10 Τορπιλοβόλα (ΚΙΟΣ 23/4/41-ΘΥΕΛΛΑ 22/4/41-ΠΡΟΥΣΑ 4/4/41-ΚΥΖΙΚΟΣ 25/4/41-ΠΕΡΓΑΜΟΣ 25/4/41-ΚΥΔΩΝΙΑΙ 26/4/41-ΔΩΡΙΣ 23/4/41-ΑΛΚΥΟΝΗ 23/4/41-ΑΙΓΛΗ 24/4/41-ΑΡΕΘΟΥΣΑ 25/4/41)
· 4 Ναρκαλιευτικά (ΑΞΙΟΣ 26/4/41-ΑΛΙΑΚΜΩΝ 21/4/41-ΝΕΣΤΟΣ 26/4/41-ΣΤΡΥΜΩΝ 24/4/41)

Η σύνθεση του ελληνικού Στόλου, όταν απέπλευσε από την Κρήτη προς την Μέση Ανατολή
Έχοντας υποστεί ισχυρότατες, γερμανικές κυρίως, αεροπορικές επιθέσεις, ο Στόλος μας είχε απομειωθεί στα ακόλουθα κυρίως πλοία μέχρι το τέλος της Μάχης της Ελλάδας και την κατάληψη της Κρήτης. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ορισμένα από τα πολεμικά μας πλοία, που δεν μπόρεσαν λόγω ζημιών ή για διαφόρους λόγους να φύγουν στην Μέση Ανατολή καθώς και πολλά ελληνικά εμπορικά σκάφη επιτάχθηκαν από τους Γερμανούς και μετά από την επισκευή και την ανασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν από αυτούς για την μεταφορά στρατευμάτων και εφοδίων ή και ως πολεμικά σκάφη για περιπολίες και επιχειρήσεις στη Μεσόγειο.  Τα μέχρι τότε διασωθέντα πολεμικά μας πλοία, που ήταν κυρίως τα ακόλουθα, έπλευσαν στην Αλεξάνδρεια μετά την κατάληψη και της Κρήτης, από όπου συνέχισαν μαχόμενα μέχρι το τέλος του πολέμου:
· 1 Θωρηκτό (ΑΒΕΡΩΦ)
· 6 Αντιτορπιλικά (Β.ΟΛΓΑ, ΣΠΕΤΣΑΙ, ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ, ΠΑΝΘΗΡ, ΑΕΤΟΣ και ΙΕΡΑΞ))
· 3 Τορπιλοβόλα (ΑΣΠΙΣ, ΝΙΚΗ και ΣΦΕΝΔΟΝΗ)
· 5 Υποβρύχια (ΓΛΑΥΚΟΣ, ΤΡΙΤΩΝ, ΝΗΡΕΥΣ, ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ και ΚΑΤΣΩΝΗΣ)
· 2 Μεταγωγικά (ΜΑΡΙΤ και ΜΕΡΣΚ)
· 5 Ναρκαλιευτικά (ΣΕΒΑΣΤΗ, ΧΡΗΣΤΟΣ, ΑΓ.ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΘΑΛΕΙΑ και ΛΙΒΑΝΟΣ)
· 1 Πλωτό Συνεργείο (ΗΦΑΙΣΤΟΣ)
· 2 Επίτακτα πλοία (ΚΟΡΙΝΘΙΑ και ΙΩΝΙΑ)

Η δράση του Πολεμικού μας Ναυτικού μας στην κατεχόμενη Ελλάδα.

Η δράση του ελληνικού Ναυτικού στην υποδουλωμένη Ελλάδα κάλυψε κυρίως τους ακόλουθους τομείς:
– Διαφυγή του προσωπικού του Ναυτικού και άλλων στρατιωτικών και πολιτών στη Μέση Ανατολή.
Κατά την ταυτόχρονη Γερμανική, Ιταλική και Βουλγαρική κατοχή της Ελλάδας από το 1941 μέχρι το 1944, αναπτύχθηκαν με κύρια Βάση τη Μέση Ανατολή σημαντικές ελληνικές ένοπλες Δυνάμεις , που έφθασαν και υπερέβησαν συνολικά τους 20.000 άνδρες. Η συμβολή τους  στο συμμαχικό αγώνα κατά του Άξονα υπήρξε ουσιαστική. Η επάνδρωση των εν λόγω Δυνάμεων έγινε με εθελοντική κυρίως κατάταξη Ελλήνων, που διέφευγαν από την σκλαβωμένη πατρίδα και από εκείνους που ζούσαν στο εξωτερικό. Το σύνολο των πολιτών που διέφυγαν από την υπόδουλη Ελλάδα προς τη Μέση Ανατολή. μεταξύ 1941-44, ανήλθε σε 45.000, των δε στρατιωτικών σε 15.000. Πολλοί από αυτούς στελέχωσαν τις ελληνικές ένοπλες Δυνάμεις της Μέσης Ανατολής.
Μερικοί από αυτούς, που προσπάθησαν να διαφύγουν από την κατεχόμενη Ελλάδα για να συνενωθούν με τις ελληνικές ένοπλες Δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, δεν στάθηκαν τυχεροί. Τους συνέλαβαν οι Αρχές Κατοχής, τους φυλάκισαν, τους ανέκριναν με βασανιστήρια και μερικούς θανάτωσαν. Κανένας δεν λύγισε και δεν απεκάλυψε τις επιζητούμενες πληροφορίες. Άλλοι ναυάγησαν και πνίγηκαν, ενώ μερικοί υπέστησαν πολλές περιπέτειες, μετά από τις οποίες κατόρθωσαν τελικά να φθάσουν στην Μέση Ανατολή.
– Διοχέτευση πληροφοριών στους Συμμάχους και μεταφορά Ελλήνων και Συμμάχων πρακτόρων και στρατιωτικών στην κατεχόμενη Ελλάδα με σκοπό την διοργάνωση και εκπαίδευση ένοπλων αντιστασιακών ομάδων .
Μεμονωμένοι άνδρες και Πολεμικά πλοία στάλθηκαν κατ’ επανάληψη από την Μέση Ανατολή στην κατεχόμενη Ελλάδα για επιχειρήσεις, συγκέντρωση πληροφοριών, μεταφορά ασυρμάτων και άλλου απαραίτητου υλικού ή εκτέλεση επιδρομών.
– Μέριμνα των οικογενειών του προσωπικού του Ναυτικού, που υπηρετούσε στη Μέση Ανατολή.

Η δράση του Ελληνικού Στόλου από το 1941 έως το 1945, με κύρια βάση τη Μέση Ανατολή
Από το 1941 έως και το 1945 κύρια αποστολή του Στόλου μας αποτέλεσε η συνοδεία και προστασία από εχθρικές επιθέσεις νηοπομπών συμμαχικών εμπορικών πλοίων στη Μεσόγειο, που διακινούσαν πολύτιμο πολεμικό και άλλο υλικό. Ενδεικτικά σημειώνεται, ότι το 1943 επί 41 πολεμικών πλοίων, που εκτελούσαν συνοδείες, τα 27 ήταν Αγγλικά, τα 11 Ελληνικά και μόνο 3 Γαλλικά. Ελληνικά Πολεμικά έδρασαν επίσης στον Ατλαντικό, από Αγγλία μέχρι Cape Town και από Gibraltar μέχρι Azores.
Αθροίζοντας τις αποστάσεις που κάλυψε σε επιχειρήσεις κατά την περίοδο αυτή καθ’ ένα από τα Πλοία του Στόλου μας, βρίσκουμε ότι όλα μαζί διέτρεξαν περί τα 2 εκατομμύρια ναυτικά μίλια και ήταν συνολικά 185.000 περίπου ώρες εν πλω. Κατά μέσο όρο δηλαδή, κάθε πλοίο διήνυσε αυτό το χρονικό διάστημα περί τα 20.000 ναυτικά μίλια, ήτοι έκανε περί το 80% του περίπλου της γης υπό πολεμικές συνθήκες.
Σημαντική ήταν επίσης η συμμετοχή του Ελληνικού Στόλου στη μεγάλη και επιτυχημένη συμμαχική απόβαση στην Σικελία, που άρχισε στις 10 Ιουλίου 1943 και οδήγησε λίγο αργότερα στη συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1943. Σ’ αυτή έλαβαν μέρος τα Αντιτορπιλικά ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ, ΠΙΝΔΟΣ, ΚΑΝΑΡΗΣ, ΜΙΑΟΥΛΗΣ, ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ, ΑΔΡΙΑΣ και τα γηραιά Τορπιλοβόλα ΝΙΚΗ και ΑΣΠΙΣ. Ο Ιταλικός Στόλος, που ήταν ο μεγαλύτερος της Μεσογείου, παραδόθηκε στο Συμμαχικό στην Αλεξάνδρεια στις 16 Σεπτεμβρίου 1943 παρουσία και του Έλληνα Αρχηγού Στόλου, που επέβαινε στο Ναρκαλιευτικό ΚΑΡΤΕΡΙΑ.
Ελληνικά Πολεμικά έλαβαν επίσης μέρος στη συμμαχική αποβατική ενέργεια στο Άντζιο της Ιταλίας την 21 Ιανουαρίου 1944. Σ’ αυτήν συμμετείχαν τα ελληνικά Αντιτορπιλικά ΚΡΗΤΗ, ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ και τα Αρματαγωγά ΣΑΜΟΣ, ΛΗΜΝΟΣ και ΧΙΟΣ.
Στη μεγάλη συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία στις 2 Ιουνίου 1944, που ήταν όχι μόνο η μεγαλύτερη επιχείρηση του Β Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά η πιο μεγάλη συνδυασμένη στρατιωτική επιχείρηση όλων των εποχών, ο ελληνικός Στόλος, παρά το μεγάλο κίνημα του ΚΚΕ στο Ναυτικό κατά τον Απρίλιο του ιδίου έτους, έλαβε μέρος με τις Κορβέτες ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ και ΤΟΜΠΑΖΗΣ.

Πολεμικά πλοία που προστέθηκαν στη δύναμη του ελληνικού Στόλου το 1941-1944
Όπως προαναφέραμε, οι Σύμμαχοι, αναγνωρίζοντας την σημαντική μαχητική ικανότητα του Πολεμικού μας Ναυτικού και την ουσιαστική συμβολή του στον διεξαγόμενο κοινό αγώνα κατά του Άξονα, ενίσχυσαν αποτελεσματικά το Στόλο μας με νέες αλλά και με μεταχειρισμένες μονάδες, που ήταν όμως σε πολύ καλλίτερη κατάσταση από τις προϋπάρχουσες στο Ναυτικό μας.
Κατά το 1942-43 παρελήφθησαν από την Αγγλία τα ακόλουθα νεοναυπηγημένα Αγγλικής κατασκευής πλοία:
· 6 Αντιτορπιλικά (ΠΙΝΔΟΣ, ΑΔΡΙΑΣ, ΜΙΑΟΥΛΗΣ, ΚΑΝΑΡΗΣ, ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ και ΚΡΗΤΗ) και
· 4 Κορβέτες (ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ, ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, ΤΟΜΠΑΖΗΣ και ΚΡΙΕΖΗΣ)
Κατά το 1942-43 από τις ΗΠΑ παρελήφθησαν τα ακόλουθα παλαιά πλοία:
· 1 καταδιωκτικό Υποβρυχίων (Β. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΙ),
· 4 Αρματαγωγά (ΛΕΣΒΟΣ, ΣΑΜΟΣ, ΛΗΜΝΟΣ και ΧΙΟΣ)
· 13 Ναρκαλιευτικά (ΠΑΡΑΛΟΣ, ΣΑΛΑΜΙΝΑ, ΚΑΡΤΕΡΙΑ, ΑΦΡΟΕΣΣΑ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΠΗΝΕΙΟΣ, ΑΧΕΛΩΟΣ, ΕΥΡΩΤΑΣ, ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ, ΚΑΣΣΟΣ, ΚΩΣ, ΛΕΡΟΣ και ΠΑΤΜΟΣ)
· 4 μικρά πλωτά μέσα
Κατά το 1943-44 από την Αγγλία παρελήφθησαν:
· 2 Αγγλικά Αντιτορπιλικά, καινούργια (ΑΙΓΑΙΟΝ, ΑΣΤΙΞ)
· 2 Αγγλικά Αντιτορπιλικά παλαιά (ΣΑΛΑΜΙΣ, ΝΑΥΑΡΙΝΟΝ)
· 1 Υποβρύχιο Αγγλικό, καινούργιο (ΠΙΠΙΝΟΣ)
· 1 Ιταλικό Υποβρύχιο παλαιό, λεία πολέμου (ΜΑΤΡΩΖΟΣ)

Τα πλοία του ελληνικού Στόλου που απωλέσθηκαν κατά τις επιχειρήσεις 1941-1944
Κατά τις ναυτικές πολεμικές επιχειρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο χρονικό διάστημα 1941-1944, από την έναρξη της Κατοχής μέχρι και την απελευθέρωση της χώρας μας, το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό είχε βαρύτατες απώλειες, που προκλήθηκαν κυρίως από τους βομβαρδισμούς που υπέστησαν τα πλοία μας από την γερμανική πολεμική Αεροπορία. Οι σημαντικότερες απώλειες ήσαν:
· 2 Αντιτορπιλικά (ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ, βυθίστηκε στις  26/9/43 στον όρμο Λακκί της Λέρου μετά από σφοδρό γερμανικό αεροπορικό βομβαρδισμό με θύματα τον κυβερνήτη και 72 μέλη του πληρώματος, -ΑΔΡΙΑΣ, που όπως προαναφέραμε, επιχειρώντας στην θαλάσσια περιοχή πλησίον της Καλύμνου μαζί με άλλα συμμαχικά πλοία, προσέκρουσε σε νάρκη την 22/10/43, έχασε την πλώρη του, αλλά δεν βυθίστηκε. Το πλήρωμα διέσωσε το πλοίο, το οποίο μετά από πρόχειρες επισκευές κατηύθυνε με τις μηχανές του στην Αλεξάνδρεια, όπου κατέπλευσε την ημέρα εορτασμού του Αγίου Νικολάου στις 6/12/43, υπό τις επευφημίες όλων των εκεί ορμούντων Συμμαχικών πλοίων).
· 3 Υποβρύχια (ΓΛΑΥΚΟΣ, βυθίστηκε στις  12/5/42 όταν δέχθηκε επίθεση από γερμανικά στούκας στο λιμάνι της Βαλέτα της Μάλτας, -ΤΡΙΤΩΝ, βυθίστηκε από γερμανικό Ανθυποβριχιακό πλοίο στις  16/11/42 κοντά στο ακρωτήριο Κάβο Ντόρο, -ΚΑΤΣΩΝΗΣ, βυθίστηκε από γερμανικό πολεμικό πλοίο στις  14/9/43 στην θαλάσσια περιοχή βόρεια της νήσου Σκιάθος)
· 2 Ναρκαλιευτικά (ΚΩΣ-ΚΑΣΟΣ)

Η σύνθεση του ελληνικού Στόλου κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1944.
Στις 17 Οκτωβρίου του 1944, με την απελευθέρωση των Αθηνών από την Ιταλογερμανική Κατοχή, η εξόριστη ελληνική Κυβέρνηση επανέπλευσε στον Πειραιά, επιβαίνοντας του Θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ. Ο ελληνικός Στόλος, μεγαλύτερος και κραταιότερος από ήταν όταν μετά την κατάληψη της χώρας συνέχισε τον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Τον ελληνικό Στόλο κατά την απελευθέρωση αποτελούσαν τα ακόλουθα κυρίως πλοία:
· 1 Θωρηκτό (ΑΒΕΡΩΦ)
· 15 Αντιτορπιλικά (ΠΙΝΔΟΣ, ΑΔΡΙΑΣ, ΜΙΑΟΥΛΗΣ, ΚΑΝΑΡΗΣ, ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ, ΚΡΗΤΗ, ΣΠΕΤΣΑΙ, ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ, ΣΑΛΑΜΙΣ, ΝΑΥΑΡΙΝΟΝ, ΑΙΓΑΙΟΝ, ΑΣΤΙΓΞ, ΑΕΤΟΣ, ΙΕΡΑΞ και  ΠΑΝΘΗΡ)
· 5 Υποβρύχια (ΠΙΠΙΝΟΣ, ΜΑΤΡΩΖΟΣ, ΝΗΡΕΥΣ, ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ και ΔΕΛΦΙΝΙ)
· 4 Κορβέτες (ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ, ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, ΚΡΙΕΖΗΣ και  ΤΟΜΠΑΖΗΣ)
· 1 καταδιωκτικό Υποβρυχίων (Β. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΙ),
· 4 Αρματαγωγά (ΛΕΣΒΟΣ, ΣΑΜΟΣ, ΛΗΜΝΟΣ και ΧΙΟΣ)
· 13 Ναρκαλιευτικά (ΠΑΡΑΛΟΣ, ΣΑΛΑΜΙΝΑ, ΚΑΡΤΕΡΙΑ, ΑΦΡΟΕΣΣΑ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΘΑΣΟΣ, ΑΧΕΛΩΟΣ, ΕΥΡΩΤΑΣ, ΤΑΥΡΟΣ, ΛΕΡΟΣ, ΠΑΤΜΟΣ, ΚΑΣΟΣ και ΚΩΣ)
· 1 Πλωτό Συνεργείο (ΗΦΑΙΣΤΟΣ)

Το κίνημα των πληρωμάτων των πλοίων του ελληνικού Στόλου στο εξωτερικό
Από την Ιταλική επίθεση της 28 Οκτωβρίου 1940, μέχρι και το τέλος της Μάχης της Κρήτης στις 31 Μαϊου 1941, που ολοκληρώθηκε η κατάληψή της πατρίδας μας, επιδείχθηκε μοναδική λαϊκή σύμπνοια, που είχε τότε εμφυσηθεί από την ηγεσία του λαού μας. Όμως οι διχόνοιες και οι αλληλοσπαραγμοί, που ακόμη πληρώνουμε, επαναλήφθηκαν αμέσως μετά.
Κατά το δικτατορικό καθεστώς της περιόδου 1936-1941 δεν λειτουργούσαν πολιτικά κόμματα και συνεπώς δεν συμμετείχαν στελέχη τους στη νομή της εξουσίας. Μετά την κατάληψη της χώρας μας έγιναν προσπάθειες από μερικές πολιτικές δυνάμεις και άτομα, να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος και να δημιουργήσουν τις προϋπόθεσης για να κερδίσουν τον έλεγχο της διακυβερνήσεώς της, όταν θα έφθανε η απελευθέρωση. Το Κομμουνιστικό Κόμμα, αν και μικρό, ανέπτυξε την πλέον επιτυχημένη και μαχητική δράση στην προσπάθειά του για την κατάκτηση αυτού του σκοπού. Από την αρχή σχεδόν της εχθρικής κατοχής το ΚΚΕ δημιούργησε το ΕΑΜ, στο οποίο επεδίωξε να ενταχθούν όλοι όσοι είχαν τη θέληση, ασχέτως κομματικών προσανατολισμών, να αγωνισθούν μέσα στην υποδουλωμένη Ελλάδα, για την αποτίναξη του ζυγού. Το ΕΑΜ δημιούργησε τον ΕΛΑΣ, ως δυναμική στρατιωτική οργάνωση στα Ελληνικά βουνά, που του επέτρεπε την δια των όπλων επιβολή του. Στην Κατοχή δημιουργήθηκα και το ΕΛΑΝ. Το τμήμα δηλαδή του ΕΛΑΣ, που δραστηριοποιήθηκε στη θάλασσα. Η βοήθεια του στον αγώνα περιορίστηκε στην μεταφορά στελεχών και εφοδίων και πολεμοφοδίων και όπλων σε άλλες περιοχές
Παράλληλα με την επιρροή του ΚΚΕ τα ελληνικά πληρώματα, που βρίσκονταν κυρίως στο Λονδίνο και σε διάφορα λιμάνια του κόσμου οργανώθηκαν στην Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων, η οποία ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1943. Το ΚΚΕ επέτυχε να επεκτείνει την επιρροή του και στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις που δρούσαν στην Μέση Ανατολή, υπό την Ελληνική Κυβέρνηση που είχε καταφύγει εκεί μετά την κατάκτηση της Χώρας μας. Αποτέλεσμα των ενεργειών του ΚΚΕ ήταν να ξεσπάσουν στάσεις και κινήματα ανάμεσα στις μαχόμενες στο πλευρό των Συμμάχων Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις στο εξωτερικό. Η πρώτη στάση εκδηλώθηκε κατά τη συμμετοχή στης 1ης Ελληνικής Ταξιαρχίας στη νικηφόρα Μάχη του Ελ Αλαμέϊν περί τα τέλη του 1942. Ακολούθησαν και άλλα ανάλογα περιστατικά, μέχρι που στις αρχές του 1944 ξέσπασαν στις Ελληνικές Δυνάμεις Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας, οι οποίες  δρούσαν στη Μέση Ανατολή στα πλαίσια του κοινού συμμαχικού αγώνα κατά του Άξονα, οργανωμένα από το ΚΚΕ (και πιθανότατα με την συμβολή ξένων μυστικών Υπηρεσιών) εκτεταμένα κινήματα.
Όλες αυτές οι στάσεις και τα αιματηρά κινήματα, που συνέβησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου ενώπιον του κοινού εχθρού, έστρεψαν τους Έλληνες εναντίον αλλήλων, εξασθενίζοντας την κοινή συμμαχική προσπάθεια για την καταβολή του Άξονα. Μπορεί οι στάσεις και τα κινήματα να μην επεκράτησαν, αλλά το τίμημα πληρώθηκε και πληρώνεται ακριβά. Η αίγλη του Έλληνα πολεμιστή, που κερδήθηκε με αίμα και πολλές άλλες θυσίες κατά την περίοδο 1940-1945, ξέφτισε. Μετά το κίνημα στο Ναυτικό τον Απρίλιο του 1944 στο εξωτερικό, τα περισσότερα πολεμικά μας πλοία αποσύρθηκαν από τις επιχειρήσεις για σημαντικό χρονικό διάστημα και καθυστέρησε η εν εξελίξει παραλαβή νέων πλοίων. Ήταν εν τούτοις αξιοσημείωτη η μεγάλη προσπάθεια του Ναυτικού μας, που επέτυχε να ανακάμψει από αυτή την περιπέτεια με τις ελάχιστες δυνατές επιπτώσεις και να συνεχίσει ακάματο την πολεμική του προσπάθεια κατά του Άξονα, μέχρι την τελική συμμαχική νίκη, τον Αύγουστο του 1945.

Η ΕΠΟΠΟΙΪΑ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΜΑΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΣΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Η συνολική αποτίμηση της προσφοράς των ανθρώπων της θάλασσας κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου δεν έχει ολοκληρωθεί, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει επτά δεκαετίες. Υπάρχουν πολλά βιβλία που αναφέρονται στην ιστορική συνεισφορά των Ελλήνων ναυτίλων. Σημαντικά άρθρα έχουν γραφεί και αμέτρητες προσωπικές μαρτυρίες. Όμως, δεν υπάρχει μια συλλογική καταγραφή όλων των περιστατικών, που έχουν γίνει στη θάλασσα με πρωταγωνιστές Έλληνες από την έναρξη μέχρι και την λήξη του πολέμου, από το 1939 μέχρι και το 1944. Επί έξι χρόνια οι  Έλληνες ναυτίλοι με διάφορους τρόπους και μέσα πολεμούσαν για να επικρατήσει η λογική, η ειρήνη, το τέλος του παράλογου πολέμου. Χιλιάδες  Έλληνες πολέμησαν στις θάλασσες όλου του κόσμου, αλλά τις μεγαλύτερες απώλειες τις είχαν στο Αιγαίο και στον Ατλαντικό. Ελληνικά πληρώματα και ελληνόκτητα πλοία ταξίδευαν σε όλα τα πέρατα του κόσμου. Σε αυτόν τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν από βάρκες μέχρι σκούνες και από μαούνες μέχρι ποντοπόρα πλοία.

Η δύναμη του Εμπορικού μας Στόλου κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο
Η συνολική χωρητικότητα των πλοίων του ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού κατά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου ήταν περί το 2,6% της παγκόσμιας χωρητικότητας όλων των εμπορικών πλοίων του κόσμου. Το Εμπορικό μας Ναυτικό διέθετε περί τα 600 ωκεανοπόρα ατμοκίνητα πλοία και περί τα 700 πετρελαιοκίνητα καΐκια. Από τα ατμοκίνητα πλοία του Εμπορικού μας στόλου, τα 90% περίπου ήταν φορτηγά. Εν τούτοις η ολική χωρητικότητα των πλοίων του Εμπορικού μας Ναυτικού ήταν τότε μεγαλύτερη των αντιστοίχων εμπορικών ναυτικών της Σουηδίας, Σοβιετικής Ενώσεως, Καναδά, Δανίας και Ισπανίας.
Η Μ. Βρετανία, παρά το ότι το 1939 διέθετε το 26.11% της παγκόσμιας χωρητικότητας, είχε ανάγκη κάθε διαθέσιμου πρόσθετου εμπορικού πλοίου, προκειμένου να καλύψει τις αυξημένες λόγω του πολέμου μεταφορικές ανάγκες όχι μόνο της μητροπολιτικής Αγγλίας, αλλά και τις πρόσθετες σε παγκόσμια κλίμακα. Περί τα μέσα του 1940 το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό διέθετε καύσιμα για 2 μόνο μήνες. Περί τον Σεπτέμβριο του 1941 είχαν απολεσθεί γύρο στα 25% των Βρετανικών Εμπορικών πλοίων. Το Εμπορικό μας Ναυτικό, με πολιτική απόφαση της ελληνικής Κυβέρνησης και την συνεργασία Εφοπλιστών και Πληρωμάτων, ήρθε αρωγό στη κάλυψη των εν λόγω αναγκών, αμέσως από την έναρξη του πολέμου.
Τα περισσότερα των πλοίων του Εμπορικού μας στόλου ήταν καρβουνοκίνητα. Οι συνθήκες διαβιώσεως των πληρωμάτων τους ήταν πολύ σκληρές έως άθλιες. Ναυτιλιακά βοηθήματα ήταν υποτυπώδη, περιοριζόμενα στην απλή μαγνητική πυξίδα και τις οπτικές παρατηρήσεις των ακτών την ημέρα και των άστρων τη νύκτα. Πολλοί φάροι δεν λειτουργούσαν λόγω του πολέμου.
Τα αργοκίνητα ελληνικά εμπορικά πλοία  ήταν εύκολοι στόχοι των Γερμανικών Υποβρυχίων και των εχθρικών πολεμικών σκαφών επιφανείας. Οι Διεθνείς Κανόνες δεν τηρούνταν συνήθως, κάτι που απέβαινε εις βάρος της ζωής των πληρωμάτων. Σύμφωνα με αυτούς τους Κανόνες τα φορτία πλοίων ουδετέρων κρατών έπρεπε να ελέγχονται και εάν διαπιστωνόταν, ότι μετέφεραν υλικά για πολεμικές ανάγκες, επιτρεπόταν να βυθιστούν, αφού προηγουμένως αποβιβάζονταν τα μέλη του πληρώματός τους. Εν τούτοις πολλές φορές όχι μόνο τορπιλίστηκαν και βυθίστηκαν εμπορικά πλοία μόλις έγιναν αντιληπτά, αλλά και όσοι από τα πληρώματά τους προσπάθησαν να διαφύγουν, πολυβολήθηκαν και εξοντώθηκαν, για να μην υπάρξουν ίχνη ή μαρτυρίες επιζώντων.
Επισημαίνεται, ότι διαταγές προς τα γερμανικά Υποβρύχια, που εκδόθηκαν ήδη από τον πρώτο μήνα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου την 30-9-39, περιείχαν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: «….επειδή οι Έλληνες έχουν πωλήσει και μισθώσει πολυάριθμα (εμπορικά) πλοία στους Άγγλους, τα ελληνικά πλοία πρέπει να θεωρούνται ως εχθρικά …. Κατά τις επιθέσεις τα Υποβρύχια να παραμένουν αθέατα ….»

Οι τρομακτικές απώλειες των ελληνικών εμπορικών πλοίων και των πληρωμάτων τους
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο από το σύνολο των 500 περίπου ωκεανοπόρων φορτηγών ατμόπλοιων του Εμπορικού μας Ναυτικού βυθίστηκαν από πολεμικές ενέργειες περί τα 211. Επιπροσθέτως 107 φορτηγά μας απωλέσθηκαν από άλλες αιτίες. Επίσης από τα 55 επιβατηγά πλοία, βυθίστηκαν τα 52. Ακόμη από τα 700 καΐκια χάθηκαν περί τα 500. Οι μεγαλύτερες απώλειες σημειώθηκαν στον Ατλαντικό Ωκεανό κατά το έτος  1941. Μέχρι τότε πολλά βραδυκίνητα φορτηγά πλοία διέσχιζαν τον ωκεανό μόνα, ενώ οι νηοπομπές προσέφεραν περιορισμένη προστασία. Μετέπειτα οι ετήσιες απώλειες συμμαχικών πλοίων έβαιναν μειούμενες, με την ενίσχυση της παρεχομένης καλύψεως από πολεμικά πλοία και αεροπλάνα. Υπολογίζεται, ότι ο αριθμός των απωλεσθέντων Ελλήνων ναυτικών των βυθισθέντων εμπορικών μας πλοίων στον Ατλαντικό υπερβαίνει τις 2.500.
Οι απώλειες του Εμπορικού μας Ναυτικού πρέπει να συγκριθούν με εκείνες του συνόλου των απωλειών των συμμαχικών εμπορικών πλοίων διαρκούντος του πολέμου. Κατά τα Βρετανικά στοιχεία, που αποκαλύφθηκαν μετά τον πόλεμο, οι Σύμμαχοι έχασαν συνολικά περί τα 2.600 εμπορικά πλοία, τα 95% των οποίων στον Ατλαντικό. Κατά συνέπεια οι απώλειες του ελληνικού εμπορικού Ναυτικού σε φορτηγά και επιβατηγά, ανήλθαν στο 14% του συνολικού αριθμού των βυθισθέντων συμμαχικών εμπορικών πλοίων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, υπερβαίνοντας, δηλαδή, συνολικά τα 370 μεγάλα και μεσαία σκάφη στα οποία πρέπει να προστεθούν και 500 καϊκια.
Τα κυριότερα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν κατά πλοίων περιελάμβαναν τορπίλες και νάρκες, αλλά και βόμβες από αεροπλάνα. Το σύνολο των ναρκών που ποντίστηκαν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο υπολογίσθηκαν σε άνω των 700.000. Από αυτές περί το 70% ποντίστηκαν από την Αγγλία και την Γερμανία. Οι νάρκες, μέχρι να εξουδετερωθούν μετά την λήξη του πολέμου, εξακολούθησαν να βυθίζουν πλοία για μεγάλο ακόμη διάστημα.
Κατά την διάρκεια των Ιταλικών επιθέσεων κατά της Ελλάδας, πλοία του ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού, υπό την προστασία του Πολεμικού μας Ναυτικού μετέφεραν ασφαλώς περί το 80% του πολεμικού υλικού και των στρατευμάτων σε λιμάνια πλησίον του μετώπου, χρησιμοποιώντας περί τα 140 φορτηγά, 47 επιβατηγά και 56 ρυμουλκά.
Δεν είναι εφικτό στην συνοπτική αυτή περιγραφή να μνημονευτούν όλα τα δράματα και τα επιτεύγματα του Εμπορικού μας Ναυτικού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Στο τέλος, λοιπόν, του παρόντος άρθρου μας, που είναι αφιερωμένο σαν ελάχιστος φόρος τιμής σε όλους τους επώνυμους και ανώνυμους ηρωϊκούς ναυτικούς μας, που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν στον πόλεμο αυτόν για την Ελευθερία της πατρίδας μας, θα κάνουμε ενδεικτικά μνεία σε δύο μόνον ιδιαίτερα σημαντικά περιστατικά. Το πρώτο αφορά το πλοίο ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΚΟΥΛΟΥΚΟΥΝΤΗΣ, το οποίο υπό την πλοιαρχία του Κωνσταντίνου Πανώργιου, επέτυχε, παρά τους κινδύνους και τις δυσκολίες, να εισέλθει την 2-2-1943 στον λιμένα της Λιβύης και να εκφορτώσει πολύτιμα καύσιμα για την 8η Βρετανική Στρατιά, που πολεμούσε στην Βόρεια Αφρική. Ο Βρετανός Πρωθυπουργός Winston Churchill επισκέφθηκε προσωπικώς το πλοίο στις 4-2-1943 και εξέφρασε τα συγχαρητήρια και τις ευχαριστίες του εκ μέρους του Αγγλικού λαού. Το δεύτερο περιστατικό αφορά σε παρόμοιο εγχείρημα. Το φορτηγό ΕΛΠΙΣ, υπό την πλοιαρχία του Νικολάου Κουβαλιά, πλησίασε υπό σφοδρότατο βομβαρδισμό την Λιβύη και εκφόρτωσε με πλήρη επιτυχία καύσιμα για τα Βρετανικά στρατεύματα, επισύροντας τις επιδοκιμασίες και τους επαίνους του Βασιλιά και όλης της πολιτικής ηγεσίας της Μεγάλης Βρετανίας

Ευθύμιος Χατζηϊωάννου

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ