Ύστερα από πολυετή εργασία του, κατά την οποία αξιοποιήθηκε ποικίλο υλικό όπως εγκυκλοπαίδειες, άρθρα εφηµερίδων και περιοδικών, µονογραφίες και διαδικτυακές πηγές, ενώ πραγµατοποιήθηκαν επαφές µε συγγενείς και να συλλεχθούν αδηµοσίευτες πληροφορίες από δυσπρόσιτες πηγές, ο διδάκτωρ Οικονοµικής Ιστορίας Αντώνης Αθ. Αντωνίου µας προσφέρει ένα µεγαλόπνοο έργο στο οποίο µας δίνονται µε µεγάλη πληρότητα σηµαντικά στοιχεία γνώσης για την ιστορία της Θεσσαλίας. Το «Εγκυκλοπαιδικό βιογραφικό λεξικό Νεότερης Θεσσαλικής Ιστορίας», κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Μεταίχµιο». Ο Αντώνης Α. Αντωνίου είναι πτυχιούχος του Οικονοµικού Τµήµατος του Πανεπιστηµίου Μακεδονίας, κάτοχος DEA Οικονοµικής Ιστορίας του Πανεπιστηµίου Paris I – Sorbonne, κάτοχος DEA Κοινωνιολογίας της Εργασίας του Πανεπιστηµίου Paris VII – Jussieu και διδάκτωρ Οικονοµικής Ιστορίας του Πανεπιστηµίου Paris I – Sorbonne.

Η συνέντευξη

-κ. Αντωνίου µπορείτε να αναφερθείτε στη δυσκολία ενός τέτοιου µεγάλου έργου;

“Για πολλά χρόνια γύρω στις δύο δεκαετίες συνέλεγα στοιχεία αξιολογούσα, συνέκρινα και δεχόµουν ή απέρριπτα πληροφορίες. Έπρεπε να αποδελτιωθούν πολλές δεκάδες χιλιάδες σελίδες και να συλλεχθούν αδηµοσίευτες πληροφορίες από δυσπρόσιτες πηγές. ∆εν επικεντρώθηκα τόσο στις µεγάλες προσωπικότητες της Θεσσαλίας όπως ο Ρήγας Φεραίος για τις οποίες έχει γραφτεί µεγάλος όγκος πληροφοριών. Ανέφερα βέβαια όλες αυτές τις µεγάλες προσωπικότες αλλά κυρίως προσπάθησα να ανασύρω από την αφάνεια τις µικρότερες ιστορίες ανθρώπων που δεν είναι στο προσκήνιο της ιστορικής έρευνας. Την τελική άποψη για τον αν πέτυχα στο έργο µου θα την έχει ο αναγνώστης. Τέτοια εγχειρίδια έχουν γίνει σε άλλες περιοχές; Στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερα συνηθισµένες τέτοιου είδους έρευνες. Είναι έρευνες υποδοµής ιδιαίτερα χρήσιµες αλλά και άχαρες αφού απαιτούν πολύχρονη συστηµατική ενασχόληση και ιδιαίτερη αφοσίωση. Αντίθετα αυτού του είδους οι µελέτες είναι πιο διαδεδοµένες στις βόρειες βιοµηχανικές χώρες. Πάντως έχουν παρουσιαστεί και στην Ελλάδα τέτοιου είδους µελέτες. Παλιότερα µια τέτοια έρευνα δηµοσιεύτηκε για την πόλη της Πάτρας και πιο πρόσφατα δηµοσιεύτηκαν βιογραφικά λεξικά για την Κεφαλλονιά και την Μεσσηνία. Αξιοσηµείωτο είναι και το δίτοµο βιογραφικό λεξικό των Κυπρίων 1800-1920 το οποίο γνώρισε πολλές επανεκδόσεις και είχε αξιόλογη επιτυχία. Λόγω της δυσκολίας του εγχειρήµατος έγιναν παρόµοιες έρευνες για µικρότερες περιοχές ή για µικρότερη χρονική διάρκεια”.

-Στα λήµµατα του συγκεκριµένου τόµου ποια πρόσωπα παρουσιάζονται;

“Παρουσιάζονται πρόσωπα που έπαιξαν σηµαντικό ρόλο στην ιστορική εξέλιξη της Θεσσαλίας. Ευεργέτες που πραγµατοποίησαν αξιοσηµείωτα έργα, επιστήµονες που διακρίθηκαν στα γράµµατα, καλλιτέχνες που αναδείχτηκαν για το έργο τους και κόσµησαν το αστικό περιβάλλον στην Θεσσαλία, λόγιοι, Φιλικοί, αγωνιστές της επανάστασης του 1821 και των εθνικών αγώνων, αξιωµατικοί που διακρίθηκαν ή έπεσαν στα πεδία των µαχών, αγωνιστές του εργατικού και του αγροτικού κινήµατος, διακεκριµένοι αρχαιολόγοι που έδρασαν στην Θεσσαλία, αρχιτέκτονες που άφησαν το αποτύπωµά τους στο αστικό περιβάλλον, πολιτικοί που εκλέχτηκαν στην Βουλή, εξέχοντες Οθωµανοί, φιλέλληνες, περιηγητές, άγιοι, µάρτυρες και εθνοµάρτυρες, όσιοι, επίσκοποι και µητροπολίτες. Καταγράφονται ονοµατεπώνυµα, ψευδώνυµα, πατρώνυµα, χρονολογίες γεννήσεως και θανάτου, εκπαίδευση, επιστηµονικές και επαγγελµατικές σταδιοδροµίες, οικογενειακές καταγωγές, δηµόσια αξιώµατα ώστε να αποτυπώνεται το κοινωνικό και επαγγελµατικό status και η πολιτισµική συγκρότηση”.

-Η έρευνα ποια περίοδο καλύπτει χρονικά;

“Η χρονική έκταση της έρευνας εκτείνεται από την κατάκτηση της Θεσσαλίας από τους Οθωµανούς το 1402 και φτάνει µέχρι τις µέρες µας µε καταληκτικό ορίζοντα το 2016, αρκεί τα αναφερόµενα πρόσωπα να έχουν ολοκληρώσει τον βιολογικό τους κύκλο. Η έρευνα καλύπτει χρονικά µια ιδιαίτερα εκτεταµένη περίοδο. Βέβαια για την περίοδο της τουρκοκρατίας που δεν υπάρχουν τόσα στοιχεία όσα για την πιο πρόσφατη ιστορία αναγκαστικά τα λήµµατα είναι λιγότερα.Στόχος µας δεν ήταν µια στείρα προγονολατρία, αλλά µια διάθεση για αυτογνωσία και αποτύπωση των ιδεολογικών επιρροών και των τάσεων της κάθε εποχής. Παρουσιάζονται στα λήµµατα πρόσωπα τα οποία γεννήθηκαν ή εγκαταστάθηκαν ή έδρασαν στη Θεσσαλία και συνέβαλαν στη σηµερινή κοινωνική και πολιτισµική ταυτότητά της.

– Για τη σύνταξη των λημµάτων τι υλικό αξιοποιήθηκε;

“Πρόκειται για ένα έργο που απαιτεί πολύχρονη ενασχόληση συστηµατική εργασία και αξιοποίηση πολλών και διαφορετικών πηγών. Αποδελτίωσα µεγάλο αριθµό δηµοσιευµένων πληροφοριών και έψαξα σε αδηµοσίευτα αρχειακά δεδοµένα. Επισκέφτηκα δηµοτολόγια και αξιοποίησα την συνεργασία τοπικών ιστορικών σε φορείς και υπηρεσίες όπου δεν είχα πρόσβαση. Αρχικά δεν είχα σκοπό να δηµιουργήσω το βιογραφικό λεξικό αλλά να έχω µια αξιόπιστη βάση δεδοµένων για την Θεσσαλική ιστορία. ∆εν αξιοποίησα µόνο γραπτές πηγές αλλά ακόµη και προφορικές µαρτυρίες. Επισκέφθηκα πολλά χωριά και φωτογράφισα προτοµές και ηρώα πεσόντων, µονογραφίες και διαδικτυακές πηγές.

-Τι είναι αυτό που σας έκανε να ξεκινήσετε ένα τέτοιο εγχείρηµα και να το ολοκληρώσετε, όταν δεν υπάρχει και µεγάλη παράδοση;

“Πολλά δεδοµένα όπως χρονολογίες γέννησης και θανάτου χάνονται ακόµη και σήµερα και πρέπει να διατηρηθούν ώστε να µην γίνεται φτωχότερη η ιστορική πληροφορία. Η ιστορικότητα χώρων και προσώπων πρέπει να διατηρηθεί. Είναι µέρος της εξέλιξης µας και της ταυτότητάς µας. Βλέπουµε σήµερα να πραγµατοποιούνται τελετές σε δηµόσιους χώρους µπροστά σε αγάλµατα και ένας µεγάλος αριθµός πολιτών να µην γνωρίζει ποιός αναπαρίσταται σε αυτό το άγαλµα και τι προσέφερε. Αστήρικτα αναπτύσσονται και αστικοί µύθοι για φαινόµενα όπως η ευεργεσία. ∆ηλαδή πολλοί µε τοπικιστικά κριτήρια θεωρούν π.χ. ότι οι ευεργέτες ήταν Ηπειρώτες. ∆εν αρνούµαστε την τεράστια προσφορά των Ηπειρωτών και των Βλάχων ευεργετών. Όµως καταγράφουµε συστηµατικά τους εκατοντάδες Θεσσαλούς ευεργέτες και αναδεικνύουµε µια επιστηµονικά τεκµηριωµένη απάντηση ότι η ευεργεσία δεν ήταν φαινόµενο περιορισµένο τοπικά αλλά οι δωρητές ήταν άτοµα από όλη την Ελλάδα και όχι µόνο. Χωρίς µεγαλοστοµίες και µε συστηµατική εργασία αναδεικνύουµε την αλήθεια γύρω από θέµατα που µας αφορούν. Είναι µεγάλη ανάγκη να εργαζόµαστε µε έρευνες υποδοµής όπως γίνεται σε άλλες πιο ανεπτυγµένες χώρες. Στον ευρωπαϊκό βορρά ασχολούνται προωθούν ιδιαίτερα τις έρευνες υποδοµής όπως το βιογραφικό λεξικό”

-Ποια τα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες από τη δηµιουργία ενός βιογραφικού λεξικού; Ο ιστορικός τι πετυχαίνει;

“Με αυτό τον τρόπο βοηθιέται ο κάθε Θεσσαλός να γνωρίσει καλύτερα την ιστορία της περιοχής. Πολλές οικογένειες αποχτούν πρόσβαση στην ιστορία τους. Στηρίζεται, επίσης, ο δάσκαλος και ο καθηγητής που διδάσκουν τοπική ιστορία, ο ερευνητής της ιστορίας, οι αιρετοί και οι επιτροπές ονοµατοθεσίας των δήµων ακόµη και ο αρχιτέκτονας. Με την δηµιουργία του Βιογραφικού Λεξικού όχι µόνο απαντιούνται ερωτήµατα του καθηµερινού ανθρώπου σε σχέση µε το περιβάλλον του αλλά υπάρχει πλέον ένα εργαλείο που στηρίζει την έρευνα της Θεσσαλικής ιστορίας. Το Βιογραφικό Λεξικό προσπαθεί να καλύψει ένα φλέγον αίτηµα της ιστορικής έρευνας, την ύπαρξης των απαραίτητων στον σηµερινό επιστήµονα τραπεζών δεδοµένων. Το έργο παρέχει µε µεγάλη πληρότητα σηµαντικά στοιχεία γνώσης για την ιστορία της Θεσσαλίας. Κατ’ αυτό τον τρόπο αναδεικνύεται η Θεσσαλική ιστορία µέσα από τη ζωή, το έργο και την προσφορά των πρωταγωνιστών του ιστορικού γίγνεσθαι. Η δηµιουργία ενός βιογραφικού λεξικού σε περιφερειακό επίπεδο µας δίνει το πλεονέκτηµα της καταγραφής ενός µεγάλου συνόλου ανθρώπων, η εκτεταµένη παρουσία των οποίων στα λήµµατα του λεξικού αναδεικνύει τα ιδεολογικά ρεύµατα και τις πολιτισµικές αξίες. Επιδιώξαµε να αναδείξουµε τις µορφές και τους µηχανισµούς ανάπτυξης και άρθρωσης µιας εθνικής και τοπικής ταυτότητας ενταγµένης όχι µόνο στο τοπικό, αλλά στο εθνικό και διεθνές ιδεολογικό και πολιτισµικό περιβάλλον. Πρόκειται για µελέτη περιπτώσεων από τις οποίες η συνολική ιστορία αποκοµίζει χρήσιµα δεδοµένα και συµπεράσµατα. Είναι στενά συνδεδεµένη µε µια έρευνα η οποία προσπαθεί να διαπραγµατευθεί κοινωνικά φαινόµενα τα οποία αποκρυσταλλώνονται σε ατοµικό επίπεδο χωρίς να παραµένει όµηρος των πολιτισµικών και κοινωνικοοικονοµικών εκφάνσεων της περιόδου”.

ΑΑΖ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ