– Οι τρεις βασικοί τρόποι, με τους οποίους μπορεί να συμβεί το Grexit.
Επιμέλεια: Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.
«Είναι αδύνατον να παραμείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη», σημειώνουν διεθνή ΜΜΕ, που επισημαίνουν, ότι η αδυναμία αυτή οφείλεται στην επώδυνη και δυσβάσταχτη Συμφωνία με τους πιστωτές της.
«Έχει ήδη αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την Ελλάδα, και την στάση πληρωμών δεν την απέφυγε ούτε η Αργεντινή, η οποία, μάλιστα, ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση από ότι η Ελλάδα, όταν «χρεωκόπησε», καθώς προτίμησε να διασώσει τον λαό της, και αρνήθηκε να πληρώνει τους τοκογλύφους», υποστηρίζουν αυτά τα ΜΜΕ.
Τονίζουν, μάλιστα, ότι η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα μπορεί να προσφέρει στην χώρα μας ένα «άλμα» ανάπτυξης, όπως συνέβη ιστορικά με όλα τα εθνικά νομίσματα, που έτυχαν ξαφνικής τεράστιας υποτίμησης.
Η βρετανική εφημερίδα “Financial Times”, μάλιστα, βλέπει ακόμα και εξέγερση στην Ελλάδα μέσα σε διάστημα τριών ετών, επειδή η Κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να εκπληρώσει καμιά της υπόσχεση.
“Reuters”: “Η συζήτηση για το Grexit σταμάτησε, αλλά δεν έφυγε από το τραπέζι. Τα διδάγματα της Αργεντινής παραμένουν”
«Η συζήτηση για το Grexit σταμάτησε, αλλά δεν έφυγε από το τραπέζι. Τα διδάγματα της Αργεντινής παραμένουν» γράφει o αναλυτής αγορών του ειδησεογραφικού πρακτορείου “Reuters”, Jamie MacGeever.
Ο ίδιος τονίζει, ότι «η Ελλάδα απέφυγε παρά τρίχα να βγει από το ευρώ, αλλά για τους επιφυλακτικούς, η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη αρχίσει και είναι θέμα χρόνου μια μεγάλης έκτασης χρεωκοπία και έξοδος από το “μη αναστρέψιμο ευρώ”».
Κατά τον αναλυτή του “Reuters”, δεν έχει σημασία αν η Ελλάδα χρεωκοπήσει σε δύο μήνες ή σε δύο χρόνια, αυτό, που είναι σίγουρο, είναι, ότι υπάρχουν τα διδάγματα της Αργεντινής και τα οποία πρέπει να ξαναδιαβαστούν.
Η χρεωκοπία των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Αργεντινής το 2001 ήταν η μεγαλύτερη στην Ιστορία. Εριξε απότομα το αργεντίνικο πέσο από την ισοτιμία του με το δολάριο, με αποτέλεσμα την κατά 75% υποτίμησή του. «Αυτό κατέστρεψε την οικονομία» επισημαίνει ο MacGeever, o οποίος σχολιάζει, πως μέχρι και σήμερα, 14 χρόνια μετά, αυτή η νοτιοαμερικανική χώρα είναι αποκομμένη από τις αγορές.
«Ωστόσο» αναφέρει ο ίδιος, «με την βοήθεια των παγκόσμιων οικονομικών συγκυριών, η οικονομία της Αργεντινής ανέκαμψε γρήγορα».
“Ο παραλληλισμός της Ελλάδας με την Αργεντινή υπάρχει: Ένα διαλυμένο τραπεζικό σύστημα, ένα μη βιώσιμο χρέος και η ανάγκη να ανακτηθεί και να ενισχυθεί η διεθνής ανταγωνιστικότητα”
Ομως, στην συνέχεια αναρωτιέται, για το τι αποτελέσματα θα είχε μια υποτίμηση της νέας δραχμής κατά 50% έναντι του κοινού νομίσματος, όταν η Ελλάδα χρεωκοπούσε και έβγαινε από το ευρώ.
Την απάντηση στο ερώτημα αυτό του την δίνει ο Καθηγητής Οικονομικής και Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνιας, Barry Eichengreen, ο οποίος αναφέρει: «Ο παραλληλισμός με την Αργεντινή υπάρχει: Ένα διαλυμένο τραπεζικό σύστημα, ένα μη βιώσιμο χρέος και η ανάγκη να ανακτηθεί και να ενισχυθεί η διεθνής ανταγωνιστικότητα. Ομως, υπάρχουν λόγοι να μας κάνουν να θεωρούμε, ότι η επανεισαγωγή της δραχμής και η υποτίμηση, δεν θα μπορούσε παρά να κάνουν λίγα για την Ελλάδα, σε σχέση με αυτά, που έκανε η υποτίμηση του πέσο στην Αργεντινή. Η Ελλάδα δεν είναι το ίδιο εξωστρεφής και εξάγει πολύ λιγότερα, σε σχέση με την χώρα αυτή της Λατινικής Αμερικής».
“Η “εσωτερική” υποτίμηση, δηλαδή η κατά 40% μείωση των μισθών στην Ελλάδα, που έχει σημειωθεί από το 2008 και μετά, δεν αύξησε την ανταγωνιστικότητά της και αυτή η αύξηση δεν μπορεί να γίνει, ούτε με “εξωτερική” υποτίμηση”
Κατά την ανάλυση του πρακτορείου “Reuters”, τα προβλήματα της Ελλάδας στον τομέα της ανταγωνιστικότητας είναι πολύ πιο βαθιά, σε σχέση με αυτά της Ελλάδας, την ώρα, μάλιστα, που και η κατά 40% μείωση των μισθών, που έχει σημειωθεί από το 2008 και μετά, δεν αύξησε την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας.
Με αυτό το δεδομένο, ο Βρετανός οικονομικός συντάκτης αναρωτιέται: «Αν μια “εσωτερική” υποτίμηση, τόσο ευρεία, δεν έκανε την Ελλάδα πιο ανταγωνιστική, ή δεν ενίσχυσε την δραστηριότητα, γιατί να κάνει την διαφορά μια εξ ίσου ευρεία “εξωτερική” υποτίμηση; Εξάλλου, αν δεν υπάρχει ζήτηση και η δυνατότητες να τονωθούν οι προμήθειες είναι περιορισμένες, αυτό δεν θα επιφέρει καμία διαφορά στην δραστηριότητα, αν τα προϊόντα μιας χώρας είναι φτηνότερα εξ αιτίας των χαμηλότερων μισθών ή του φτηνότερου νομίσματος».
“Citi Bank”: “Η ελληνική οικονομία «είναι μια πολύ πιο κλειστή οικονομία, από αυτή της Αργεντινής και δεν έχει απολύτως καμία ελπίδα να στηριχθεί μόνον στον τουρισμό και στην ναυτιλία, όπως στηρίχθηκε η Αργεντινή στον κύκλο προμηθευτών της παγκόσμιας αγοράς προϊόντων”
Γυρίζοντας πίσω στην περίπτωση της Αργεντινής, βλέπουμε, ότι η χώρα αυτή ήταν ένας μεγάλος εξαγωγέας εμπορευμάτων και μέσα στην ατυχία της ήταν τυχερή, που το νόμισμά της κατέρρευσε την ώρα, που η παγκόσμια αγορά προϊόντων σημείωνε τεράστια άνοδο. «Αυτό έδωσε μια τεράστια ώθηση -μιλώντας με όρους εμπορίου- στην εγχώρια κατανάλωση και αύξησε πάρα πολύ τις εξαγωγές» γράφει ο δημοσιογράφος του πρακτορείου “Reuters”.
Ομως, «αυτό δεν πρόκειται να επαναληφθεί για την Ελλάδα» αναφέρει στο ίδιο ρεπορτάζ ο επικεφαλής οικονομολόγος της “Citi Bank” Willem Buiter, ο συγγραφέας μιας αναφοράς το 2012, με την οποία εισήχθηκε για πρώτη φορά ο όρος Grexit. Η ελληνική «είναι μια πολύ πιο κλειστή οικονομία, και δεν έχει απολύτως καμία ελπίδα να στηριχθεί μόνον στον τουρισμό και στην ναυτιλία, όπως στηρίχθηκε η Αργεντινή στον κύκλο προμηθευτών της παγκόσμιας αγοράς προϊόντων».
“Reuters”: “Η πρόσφατη Ιστορία δείχνει, ότι οι μεγάλης κλίμακας υποτιμήσεις δίνουν εν τέλει μια ώθηση στην ανάπτυξη”
Παρ’ όλα αυτά, ο MacGeever στο άρθρο του στο “Reuters” επισημαίνει, ότι «η πρόσφατη Ιστορία δείχνει, ότι οι μεγάλης κλίμακας υποτιμήσεις δίνουν εν τέλει μια ώθηση στην ανάπτυξη». Ως ενδεικτικά παραδείγματα δίνει την υποτίμηση του 1998 του ρωσικού ρουβλίου, του νοτιοκεράτικου γουάν το 1997, του πέσο της Αργεντινής, του μεξικανικού πέσο το 1994, του ρινγκίτ της Μαλαισίας το 1997 και του ταϊλανδέζικου μπατ επίσης το 1997.
Βέβαια, ποτέ δεν πρέπει να υποτιμάται «το αρνητικό σοκ κατά τον πρώτο χρόνο της υποτίμησης, που θα είναι μεγάλο» προειδοποιεί ο Andrew Kenningham του “Fund Capital Economics”. «Αλλά σχεδόν είναι βέβαιο, ότι θα υπάρξει μια περίοδος πολύ μεγάλης και γρήγορης ανάπτυξης και ανάκαμψης στην εργασία. Στην Αργεντινή, η απασχόληση άρχισε να αναπτύσσεται μέσα σε έναν χρόνο, και πιθανόν αυτό να συμβεί και στην Ελλάδα» προσθέτει.
“Όσο πιο μεγάλο είναι το παραγωγικό κενό από μια τεράστια υποτίμηση, τόσο πιο μεγάλη θα είναι και η ανάκαμψη”
Επίσης, η Ελλάδα έχει ένα πλεονέκτημα. «Ακόμα κι’ αν βγει από το ευρώ, κατά πάσα πιθανότητα θα παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κάτι που σημαίνει, ότι θα συνεχίσει να λαμβάνει οικονομική βοήθεια».
Αυτό χαρακτηρίζεται από τον αρθρογράφο του πρακτορείου “Reuters” ως «εποικοδομητικό κενό» (output gap), το οποίο δεν είναι άλλο από «την διαφορά μεταξύ της πραγματικής και της δυνητικής ανάπτυξης, η οποία θα επιταχύνει την όποια ανάκαμψη».
Μάλιστα, «όσο πιο μεγάλο είναι το παραγωγικό κενό από μια τεράστια υποτίμηση, τόσο πιο μεγάλη θα είναι και η ανάκαμψη».
Αν το τρίτο πακέτο στήριξης αναμενόταν από όλους να περιορίσει στο ελάχιστο τους κινδύνους του Grexit και να διώξει όλα τα σύννεφα, μάλλον κάτι πήγε λάθος στους υπολογισμούς.
“Ένα παράλληλο νόμισμα θα επέτρεπε στους Έλληνες να πληρώσουν τις καθημερινές συναλλαγές τους, για όλη την διάρκεια, που οι αναλήψεις μετρητών περιορίζονταν σε 60 ευρώ την ημέρα. Μία ολική οικονομική κατάρρευση θα μπορούσε να αποφευχθεί”
Ο γνωστός αρθρογράφος της βρετανικής εφημερίδας “Financial Times”, Βόλφγκανγκ Μυνχάου σημειώνει, πως τα δύσκολα έρχονται από εδώ και πέρα. Σε τέτοιο βαθμό, μάλιστα, που το Grexit παραμένει το βασικό σενάριο. Ναι, Συμφωνία θα υπάρξει, αλλά θα είναι τόσο βαριά, που κανείς από τους συμμετέχοντες δεν θα την αντέξει”!
Γράφει συγκεκριμένα:
«Ακόμα κι’ αν η οικονομία συμπεριφερθεί πολύ διαφορετικά, από ό,τι στο παρελθόν, απλώς θα παγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο. Ο Αλέξης Τσίπρας δεν θα έπρεπε ποτέ να προσλάβει τον Γιάννη Βαρουφάκη ως Υπουργό Οικονομικών. Ή θα έπρεπε να τον ακούσει και να τον κρατήσει. Αλλά, αντ’ αυτού, ο Έλληνας Πρωθυπουργός έκανε την χειρότερη από όλες τις πιθανές επιλογές: Ακολούθησε τις συμβουλές του κ. Βαρουφάκη, «να απορρίψει την προσφορά των πιστωτών» – μέχρι την περασμένη εβδομάδα. Κι’ αφού έγινε αυτό, υπέπεσε σε κρίσιμο σφάλμα, απορρίπτοντας το «σχέδιο Β» του κ. Βαρουφάκη για την στιγμή, που θα έκλειναν οι τράπεζες της χώρας: Την άμεση εισαγωγή ενός παράλληλου νομίσματος – IOUs της ελληνικής πολιτείας, αποτιμημένο σε ευρώ.
Ένα παράλληλο νόμισμα θα επέτρεπε στους Έλληνες να πληρώσουν τις καθημερινές συναλλαγές τους, για όλη την διάρκεια, που οι αναλήψεις μετρητών περιορίζονταν σε €60 την ημέρα. Μία ολική οικονομική κατάρρευση θα μπορούσε να αποφευχθεί.
“Ο κ. Τσίπρας κατέληξε σε άλλη μια πολύ κακή Συμφωνία διάσωσης, που πάσχει κι’ αυτή από τις ίδιες θεμελιώδεις αδυναμίες των προηγουμένων”
Αλλά ο κ. Τσίπρας δεν ακολούθησε ούτε αυτό, ούτε οποιοδήποτε άλλο «σχέδιο Β». Αντιθέτως, συνθηκολόγησε. Σε εκείνο το σημείο δεν ήταν πλέον καν σε θέση να επιλέξει το Grexit – δηλαδή την ελληνική έξοδο από την ευρωζώνη. Οικονομική προϋπόθεση για την ομαλή αποχώρηση θα ήταν ένα πρωτογενές πλεόνασμα – δηλαδή πλεόνασμα πριν από την εξυπηρέτηση του χρέους – και ένα πλεόνασμα στο ισοζύγιο του ιδιωτικού τομέα. Η Ελλάδα δεν έχει συναλλαγματικά αποθέματα. Αν οι Έλληνες επρόκειτο να επαναφέρουν την δραχμή, θα έπρεπε να πληρώσουν το σύνολο των εισαγωγών τους με τα έσοδα σε ξένο συνάλλαγμα από τις εξαγωγές τους. Οι ελάχιστες αυτές προϋποθέσεις υπήρχαν το Μάρτιο, αλλά όχι τον Ιούλιο.
Έτσι, όπως και οι προκάτοχοί του, ο κ. Τσίπρας κατέληξε με άλλη μια πολύ κακή συμφωνία διάσωσης. Και αυτή πάσχει από τις ίδιες θεμελιώδεις αδυναμίες των προηγουμένων, γεγονός, που οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι το Grexit παραμένει το πιο πιθανό τελικό αποτέλεσμα μετά από όλα αυτά.
Ένα Grexit μπορεί να έρθει, αν η Συμφωνία, που ξεκίνησε με την έναρξη των διαπραγματεύσεων, απλώς δεν ολοκληρωθεί
Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι, με τους οποίους μπορεί να συμβεί το Grexit : Ο πρώτος είναι, η Συμφωνία απλώς να μην ολοκληρωθεί. Το μόνο, που συμφωνήθηκε την περασμένη εβδομάδα, είναι η έναρξη των διαπραγματεύσεων, μαζί με κάποια ενδιάμεση χρηματοδότηση. Η Συμφωνία μπορεί, λοιπόν, να αποτύχει, επειδή οι ίδιοι οι βασικοί συνομιλητές είναι επιφυλακτικοί. Ο Wolfgang Schäuble, ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών, λέει, ότι θα κρατήσει την προσφορά του Grexit στο συρτάρι του, για την περίπτωση, που αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις.
Ο κ. Τσίπρας κατήγγειλε την Συμφωνία επανειλημμένως την περασμένη εβδομάδα. Και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο λέει, ότι οι αριθμοί δεν βγαίνουν και ότι δεν θα υπογράψει, εκτός αν οι Ευρωπαίοι πιστωτές συμφωνήσουν σε ελάφρυνση του χρέους.
Οι Γερμανοί αρνούνται οποιαδήποτε συζήτηση για το θέμα αυτό, επικαλούμενοι κάποιους, δήθεν, κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους οι χώρες της ευρωζώνης δεν επιτρέπεται να χρεωκοπήσουν. Αυτά είναι νομικίστικες ανοησίες, αλλά υποθέτω, ότι ο σκοπός τους είναι να περιγράψουν τις νέες “κόκκινες γραμμές” στις διαβουλεύσεις.
Μικρότερη ελάφρυνση του χρέους από ό,τι χρειάζεται, και περισσότερη λιτότητα, από ό,τι η Ελλάδα μπορεί να σηκώσει, θα φέρει ένα Grexit
Η αίσθησή μου είναι, ότι τελικά θα φτάσουν όπως-όπως σε μια Συμφωνία, αλλά αυτή η Συμφωνία θα έρθει – όπως πάντα – με συντριπτικές παράπλευρες απώλειες: Μικρότερη ελάφρυνση του χρέους από ό,τι χρειάζεται, και περισσότερη λιτότητα, από ό,τι η Ελλάδα μπορεί να σηκώσει.
Ένα πιο πιθανό σενάριο Grexit είναι, να συμφωνηθεί ένα πρόγραμμα και στην συνέχεια να αποτύχει. Η Κυβέρνηση της Αθήνας μπορεί να εφαρμόσει όλα τα μέτρα, που ζητούν οι πιστωτές, αλλά η οικονομία θα αδυνατεί να ανακάμψει και οι στόχοι του χρέους θα παραμείνουν άπιαστοι.
Ο κ. Τσίπρας συμφώνησε την περασμένη εβδομάδα, ότι αν υπάρξει μια τέτοια κατάσταση, τότε θα αναπληρώσει με ακόμα περισσότερη λιτότητα. Έτσι, εκτός και αν η οικονομία συμπεριφερθεί στο μέλλον με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο, απ’ ό,τι έκανε στο παρελθόν, αυτή θα παραμείνει παγιδευμένη σε έναν φαύλο κύκλο για πολλά χρόνια στο μέλλον. Σε αυτό το σημείο, ο κ. Τσίπρας, ή ο διάδοχός του, θα μπορούσε απλώς να παραδεχτεί την ήττα και να επιλέξει την διαπραγμάτευση για Grexit ως την λιγότερο επώδυνη επιλογή. Το Grexit θα μπορούσε επίσης να επιβληθεί από τους πιστωτές.
To σενάριο ενός Grexit, ως απόρροια μιάς λαϊκής εξέγερσης
Το δικό μου, πιο πιθανό σενάριο Grexit, είναι διαφορετικό. Ο Ντόναλντ Τουσκ, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το άφησε να εννοηθεί στην συνέντευξή του στην εφημερίδα “Financial Times” την περασμένη εβδομάδα, όταν είπε, ότι ένιωθε «κάτι επαναστατικό» στον αέρα.
Κάτι έχει καταλάβει. Το πιο πιθανό για μένα είναι, να υπάρξει Grexit μέσω εξέγερσης. Αφήστε το για άλλα τρία χρόνια, και δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε, αν δούμε τον κ. Tουσκ και τους συναδέλφους του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να πρέπει να σκεφτούν ακόμη πιο δραστικά μέτρα για να καταστείλουν την κρίση.
Η Ελλάδα δεν έχει φτάσει ακόμα στο σημείο της εξέγερσης – παρά τα οκτώ χρόνια της ύφεσης. Οι δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να καταγράφουν πλειοψηφία του λαού υπέρ της διατήρησης του ευρώ. Στην πραγματική ζωή, οι άνθρωποι επιλέγουν ανάμεσα σε ένα μικρό αριθμό πολιτικών εναλλακτικών λύσεων και τελικά αποφασίζουν υπέρ αυτού, που νομίζουν, ότι λειτουργεί καλύτερα για την οικονομία.
“Ο κ. Τσίπρας θα κάνει μια δημαγωγική πολιτική εκστρατεία, με πολλή ρητορική εναντίον των πιστωτών, αλλά στην συνέχεια θα συμφωνήσει σε ό,τι απαιτήσουν, τηρώντας το πρόγραμμα μέχρι την δραματική κορύφωσή του”
Ψήφισαν τον κ. Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο, επειδή τα άλλα κόμματα απέτυχαν να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ αποτύχει και αυτός, όπως σίγουρα θα κάνει, οι Έλληνες δεν θα έχουν άλλες δημοκρατικές επιλογές.
Μπορεί ακόμα ο κ. Τσίπρας να αποτρέψει την καταστροφή; Αν υπάρξουν πρόωρες εκλογές το Φθινόπωρο, θα μπορούσε κάλλιστα να τις κερδίσει και στην συνέχεια να αναβιώσει την ιδέα ενός παράλληλου νομίσματος του κ. Βαρουφάκη σε κάποιο σημείο. Αλλά νομίζω, ότι η ιδέα αυτή έχει φύγει μαζί με τον άνθρωπο, που την εμπνεύστηκε.
Η αίσθησή μου είναι, ότι ο κ. Τσίπρας θα κάνει μια δημαγωγική πολιτική εκστρατεία, με πολλή ρητορική εναντίον των πιστωτών, αλλά στην συνέχεια θα συμφωνήσει σε ό,τι απαιτήσουν, τηρώντας το πρόγραμμα μέχρι την δραματική κορύφωσή του» …
