Υπήρξε η “ηθική συνείδηση” για τους Γερμανούς, που τους εμπόδιζε να ξεχνούν τα ναζιστικά εγκλήματα του παρελθόντος.
Επιμέλεια: Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.
Μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της σύγχρονης παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο Γερμανός συγγραφέας Γκύντερ Γκρας, που έσπασε το ταμπού των Γερμανών για το ναζιστικό παρελθόν, πέθανε σε ηλικία 87 ετών στο Λύμπεκ της Γερμανίας.
Ο Γκύντερ Γκρας γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου του 1927 στο Ντάντσιχ από Γερμανό προτεστάντη πατέρα και καθολική μητέρα, πολωνικής καταγωγής και ανατράφηκε ως καθολικός. Αφού προσπάθησε ανεπιτυχώς, όταν ήταν δεκαπέντε χρονών, να καταταγεί στο γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό και μάλιστα στα γερμανικά υποβρύχια για να ξεφύγει από το ασφυκτικό οικογενειακό περιβάλλον του, όπως ο ίδιος υποστήριξε σε συνέντευξή του το 2006, εντάχθηκε πρώτα στο Reichsarbeitdienst και το 1944 στα Βάφεν ΣΣ (Waffen SS) (ένοπλος κλάδος της SS). Ως μέλος των SS συμμετείχε στις επιχειρήσεις της 10ης Μεραρχίας Θωρακισμένων SS “Frundsberg” από τον Φεβρουάριο του 1945 μέχρι τον Απρίλιο του ίδιου έτους, οπότε τραυματίστηκε, συνελήφθη από Αμερικανούς στρατιώτες και στάλθηκε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων. Πολλά από τα στοιχεία αυτά αποκαλύφθηκαν στο μυθιστόρημά του – αυτοβιογραφία «Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι».
Η “ηθική συνείδηση” για τους Γερμανούς, που τους εμπόδιζε να ξεχνούν τα ναζιστικά εγκλήματα του παρελθόντος
Μετά τον πόλεμο εργάστηκε για δύο χρόνια σε ορυχείο και έλαβε εκπαίδευση λιθοξόου. Αργότερα σπούδασε γλυπτική και γραφιστική, πρώτα στην Ακαδημία Τεχνών του Ντύσσελντορφ (Künstakademie Düsseldorf) και έπειτα στο Βερολίνο. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 ξεκινά και το λογοτεχνικό του έργο, που θα τον κάνει παγκοσμίως γνωστό. Από το 1983-1986 διετέλεσε Πρόεδρος της Ακαδημίας Τεχνών του Βερολίνου.Την δεκαετία του 1950 αποφάσισε να γίνει συγγραφέας, ενώ αργότερα τάχθηκε στο πλευρό των αντιφασιστών συγγραφέων της “Ομάδας 47″ και το Σοσιαλδημοκράτη πολιτικού Βίλυ Μπραντ. Τα τελευταία χρόνια είχε ταχθεί ανοιχτά υπέρ του “κοκκινοπράσινου” συνασπισμού μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών του Καγκελαρίου Γκέρχαρντ Σρέντερ με των Πρασίνων, ενώ είχε επικρίνει σφοδρά και την “σταυροφορία” τους Προέδρου των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους στο Ιράκ. Το 2012 προκάλεσε σάλο, όταν δημοσίευσε ένα ποίημα, που επέκρινε το Ισραήλ και το κατηγορούσε, ότι “απειλούσε την παγκόσμια ειρήνη”. Οι ισραηλινές Αρχές αντέδρασαν έντονα, χαρακτηρίζοντάς τον “ανεπιθύμητο πρόσωπο” στην χώρα.
Ο Γκύντερ Γκρας, για περισσότερο από μισό αιώνα αποτελεί ένα είδος «ηθικής συνείδησης» της Γερμανίας, καθώς με το σύνολο του λογοτεχνικού του έργου και τις δημόσιες παρεμβάσεις του προσπάθησε να εμποδίσει τον εφησυχασμό των συμπατριωτών του, που, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήθελαν να κλείσουν τους λογαριασμούς τους με το παρελθόν, ξεχνώντας τα ναζιστικά εγκλήματα.
“Το ταμπούρλο παίζει για σένα, μικρέ Όσκαρ”
”Με ένα και μόνο βιβλίο γέννησε την μεταπολεμική γερμανική λογοτεχνία”, είχε γράψει το γερμανικό περιοδικό “Der Spiegel”. Χωρίς τις αδιάκοπες παρεμβάσεις του Γκρας “η Γερμανία θα ήταν μια άλλη Γερμανία”, μολονότι ο στοχαστής αυτός “κάποιες φορές μας χτυπούσε στα νεύρα”, ανέφερε το περιοδικό.
Έγινε ιδιαίτερα γνωστός με το μυθιστόρημα του “Το τενεκεδένιο ταμπούρλο”, που εκδόθηκε το 1959 και έγινε ταινία είκοσι χρόνια αργότερα. Ακολούθησαν το 1961 το “Γάτα και Ποντίκι” και το 1963 το “Σκυλίσια μέρα”, που μαζί με το “Τενεκεδένιο ταμπούρλο” αποτελούν την “Τριλογία του Ντάντσιχ”. Άλλα γνωστά του έργα, που μεταφράστηκαν και στα ελληνικά, όπως και η “Τριλογία του Ντάντσιχ”, είναι: “Η πρόβα της εξέγερσης των πληβείων” (1966), “Ο Μπουτ, το ψάρι” (1977), “Δυσοίωνα κοάσματα” (1992), “Γράφοντας μετά το Άουσβιτς” (1993), “Ένα ευρύ πεδίο” (1995), “Ο αιώνας μου” (1999) και “Σαν τον κάβουρα” (2002).
Στον λογαριασμό του στο Twitter ο Βρετανός συγγραφέας Σαλμάν Ρούσντι αποχαιρέτισε τον “πραγματικό γίγαντα, πηγή έμπνευσης και φίλο” του. “Το ταμπούρλο παίζει για σένα, μικρέ Όσκαρ”, έγραψε, παραπέμποντας στον ήρωα του “Τενεκεδένιου ταμπούρλου”. Αφότου εκδόθηκε, το 1959, το “Τενεκεδένιο ταμπούρλο”, το μυθιστόρημα που έγινε παγκόσμια επιτυχία και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Φόλκερ Σλέντορφ, αποσπώντας τον “Χρυσό Φοίνικα” στις Κάννες και το “Όσκαρ” καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, ο Γκρας, ο μανιώδης καπνιστής πίπας με το παχύ μουστάκι, δεν σταμάτησε ποτέ να φέρνει την χώρα του σε αντιπαράθεση με το ναζιστικό παρελθόν της.
Το ποίημα που έγραψε για την Ελλάδα με τίτλο “Η ντροπή της Ευρώπης”
Το 2012 έγραψε το ακόλουθο ποίημα για την Ελλάδα, με τίτλο: “Η ντροπή της Ευρώπης”, το οποίο αμφισβητήθηκε, αν είναι δικό του αλλά ο Γκρας το επιβεβαίωσε.
“Στο χάος κοντά, γιατί δεν συμμορφώθηκε στις αγορές· κι Εσύ μακριά από τη Χώρα, που Σου χάρισε το λίκνο.
Οσα Εσύ με την ψυχή ζήτησες και νόμισες πως βρήκες, τώρα θα καταλυθούν, και θα εκτιμηθούν σαν σκουριασμένα παλιοσίδερα.
Σαν οφειλέτης διαπομπευμένος και γυμνός, υποφέρει μια Χώρα· κι Εσύ, αντί για το ευχαριστώ που της οφείλεις, προσφέρεις λόγια κενά.
Καταδικασμένη σε φτώχεια η Χώρα αυτή, που ο πλούτος της κοσμεί Μουσεία: η λεία που Εσύ φυλάττεις.
Αυτοί που με τη δύναμη των όπλων είχαν επιτεθεί στη Χώρα την ευλογημένη με νησιά, στον στρατιωτικό τους σάκο κουβαλούσαν τον Χέλντερλιν.
Ελάχιστα αποδεκτή Χώρα, όμως οι πραξικοπηματίες της, κάποτε, από Εσένα, ως σύμμαχοι έγιναν αποδεκτοί.
Χώρα χωρίς δικαιώματα, που η ισχυρογνώμονη εξουσία ολοένα και περισσότερο της σφίγγει το ζωνάρι.
Σ’ Εσένα αντιστέκεται φορώντας μαύρα η Αντιγόνη, και σ’ όλη τη Χώρα πένθος ντύνεται ο λαός, που Εσένα φιλοξένησε.
Ομως, έξω από τη Χώρα, του Κροίσου οι ακόλουθοι και οι όμοιοί του όλα όσα έχουν τη λάμψη του χρυσού στοιβάζουν στο δικό Σου θησαυροφυλάκιο.
Πιες επιτέλους, πιες! κραυγάζουν οι εγκάθετοι των Επιτρόπων· όμως ο Σωκράτης, με οργή Σου επιστρέφει το κύπελλο γεμάτο ώς επάνω.
Θα καταραστούν εν χορώ, ό,τι είναι δικό Σου οι θεοί, που τον Ολυμπό τους η δική Σου θέληση ζητάει ν’ απαλλοτριώσει.
Στερημένη από πνεύμα, Εσύ θα φθαρείς χωρίς τη Χώρα, που το πνεύμα της, Εσένα, Ευρώπη, εδημιούργησε”.
Το ποίημα μελοποιήθηκε από το μουσικό σχήμα “Arpeggiosmp” από την Θεσσαλονίκη, τον Ιούνιο του 2012.
