-“Η αντίδραση κατά των ελίτ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, όμως το κρίσιμο ερώτημα είναι, αν, και πώς, οι δυτικές ελίτ μπορεί να έρθουν πιο κοντά στον λαό”.

Επιμέλεια: Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.

Με τον τίτλο “Βάλτε τέλος στην ασυδοσία των ελίτ της Δύσης” η γνωστή βρετανική εφημερίδα “Financial Times” δημοσιεύει εκτενές άρθρο, στο οποίο αναφέρεται, ότι το προσφυγικό, η ανισότητα και ο χρηματιστηριακός πλούτος φέρνουν τις κοινωνίες στα όρια, ενώ οι διεφθαρμένες Kυβερνήσεις οδηγούν τους πολίτες στον λαϊκισμό. Το άρθρο παρουσιάζει, επίσης, τους λόγους, για τους οποίους απειλείται η δημοκρατία και εξηγεί, ποιά είναι τα στοιχήματα για την ΕΕ και τις ΗΠΑ.

“Η αντίδραση κατά των ελίτ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, όμως το κρίσιμο ερώτημα είναι, αν, και πώς, οι δυτικές ελίτ μπορεί να έρθουν πιο κοντά στον λαό”

Αναλυτικότερα, το άρθρο της βρετανικής εφημερίδας αναφέρει συγκεκριμένα τα εξής:
“Στην εναρκτήρια αναμέτρηση για την κούρσα του 2016 για τον Λευκό Οίκο, ο Τεντ Κρουζ, ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος, που έχει χαρακτηριστεί «τσαρλατάνος», ξεπέρασε τον Ντόναλντ Τραμπ, έναν «νάρκισσο».
Εν τω μεταξύ, ο Μπιλ Σάντερς, ένας αυτοποκαλούμενος σοσιαλιστής Δημοκρατικός, ήρθε σχεδόν ισόπαλος με την αγαπημένη του κατεστημένου, Χίλαρι Κλίντον.Financial_Times
Η αντίδραση κατά των ελίτ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Το κρίσιμο ερώτημα είναι, αν (και πώς) οι δυτικές ελίτ μπορεί να έρθουν πιο κοντά στον λαό.
Δεν είμαστε Κινέζοι. Ενδεχομένως, ακόμα και οι Κινέζοι δεν θα είναι για πάντα ικανοποιημένοι με την παραχώρηση της ευθύνης για τις δημόσιες υποθέσεις σε μια αυτόκλητη ελίτ.

“Το αποτέλεσμα της ατομικής οικονομικής ελευθερίας μπορεί να είναι η μεγάλη ανισότητα, που ακυρώνει οποιαδήποτε ρεαλιστική αντίληψη για την δημοκρατία”

Στην Δύση, ωστόσο, η ιδέα του «συμμετέχοντος πολίτη» (citizenship) – η αρχή, ότι η δημόσια ζωή ανήκει σε όλους τους πολίτες- δεν έχει απλά τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Είναι το αντικείμενο ενός αγώνα των τελευταίων αιώνων, με επιτυχημένη τελικά έκβαση. Ενα βασικό συστατικό του αγαθού βίου είναι, ότι οι άνθρωποι δεν απολαμβάνουν μόνον μια σειρά προσωπικών ελευθεριών, αλλά έχουν και φωνή για τα κοινά.
Το αποτέλεσμα της ατομικής οικονομικής ελευθερίας μπορεί να είναι η μεγάλη ανισότητα, που ακυρώνει οποιαδήποτε ρεαλιστική αντίληψη για την δημοκρατία. Η διακυβέρνηση των πολύπλοκων σύγχρονων κοινωνιών απαιτεί τεχνικές γνώσεις -και είμαστε ήδη αντιμέτωποι με τον κίνδυνο, το χάσμα ανάμεσα στις οικονομικές και τεχνοκρατικές ελίτ και στην μεγάλη μάζα των ανθρώπων, να γίνει πλέον τόσο μεγάλο, ώστε να μην μπορεί να γεφυρωθεί.

“Ένα χάσμα έχει αρχίσει να δημιουργείται ανάμεσα στην στάση των ελίτ απέναντι στους εγκαθιδρυμένους θεσμούς και στην στάση της ευρύτερης μάζας των πολιτών”

Αν τα πράγματα γίνουν οριακά, μπορεί να καταρρεύσει κάθε ίχνος εμπιστοσύνης. Τότε είναι, που οι ψηφοφόροι θα στραφούν σε πρόσωπα εκτός συστήματος για να καθαρίσουν την κατάσταση. Βλέπουμε μια στροφή σε τέτοια πρόσωπα, όχι μόνον στις ΗΠΑ, αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Μια βολική άποψη είναι, πως οι δυσαρεστημένοι θα εκφράσουν την οργή τους, αλλά το κέντρο θα κρατήσει. Αυτό είναι αρκετά πιθανό. Αλλά είναι μια ριψοκίνδυνη στρατηγική. Αν η απογοήτευση γίνει μεγαλύτερη, το κέντρο μπορεί να μην κρατήσει. Αλλά ακόμα και αν κρατήσει, μια δημοκρατική κοινωνία, -στην οποία μια μεγάλη μειοψηφία είναι δυσαρεστημένη, την ώρα, που η πλειοψηφία είναι γεμάτη δυσπιστία-, δεν μπορεί να είναι μια χαρούμενη κοινωνία.
Ένα τέτοιο χάσμα έχει αρχίσει να δημιουργείται ανάμεσα στην στάση των ελίτ απέναντι στους εγκαθιδρυμένους θεσμούς και στην στάση της ευρύτερης μάζας των πολιτών.

“Βασικές, ριζικές αιτίες για αυτό το χάσμα είναι οι πολιτιστικές αλλαγές, η απέχθεια για αλλαγές στην εθνική σύνθεση των κρατών, η αγωνία για την άνοδο της ανισότητας και για την οικονομική ανασφάλεια και τέλος η αυξανόμενη, αίσθηση, ότι οι ελίτ είναι διεφθαρμένες, εφησυχασμένες και ανίκανες”

Ποιές είναι οι ριζικές αιτίες για αυτό το χάσμα; Μία αιτία είναι οι πολιτιστικές αλλαγές. Μια άλλη είναι η απέχθεια για αλλαγές στην εθνική σύνθεση των κρατών. Υπάρχει επίσης μια αγωνία για την άνοδο της ανισότητας και για την οικονομική ανασφάλεια. Αλλά, ενδεχομένως, η πιο βασική αιτία είναι μια, όλο και αυξανόμενη, αίσθηση, ότι οι ελίτ είναι διεφθαρμένες, εφησυχασμένες και ανίκανες, ενώ οι δημαγωγοί εκμεταλλεύονται αυτά τα αισθήματα οργής και ανησυχίας, αφού, άλλωστ, αυτή είναι η δουλειά τους.
Όπως επισημαίνει μια πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, η ανισότητα έχει αυξηθεί σημαντικά στα περισσότερα μέλη του, κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Το 1% έχει απολαύσει εξαιρετικά μεγάλες αυξήσεις στο μερίδιο του συνολικού προ φόρων εισοδήματος. Η διαφορά αυτή ανάμεσα στην επιτυχία των οικονομικών ελίτ και στην αποτυχία των υπολοίπων, είναι ιδιαίτερα έντονη στις ΗΠΑ. Όπως σημειώνει ο ΟΟΣΑ: «ανάμεσα στο 1975 και στο 2012 περίπου το 47% της συνολικής ανάπτυξης στα προ φόρων εισοδήματα πήγαν στο πλουσιότερο 1%».

“Οι πολίτες πρέπει να εμπιστευτούν για μια ακόμη φορά την ικανότητα και την εντιμότητα των οικονομικών και πολιτικών ελίτ”

Καθώς οι ΗΠΑ οδεύουν σε μια λατινοαμερικάνικου τύπου κατανομή εισοδήματος, η πολιτική τους ζωή έχει μολυνθεί από λατινοαμερικάνικου τύπου λαϊκιστές, τόσο από τα αριστερά, όσο και από τα δεξιά.
Πώς θα έπρεπε να αντιδράσουν αυτοί, που βρίσκονται στο κέντρο; Οι επιτυχημένοι πολιτικοί κατανοούν, ότι οι άνθρωποι θέλουν να νιώθουν, ότι οι ανησυχίες τους θα ληφθούν υπόψη, ότι τα παιδιά τους έχουν την προοπτική μιας καλύτερης ζωής και ότι θα συνεχίσουν να έχουν έναν βαθμό οικονομικής ασφάλειας. Πάνω από όλα, οι πολίτες πρέπει να εμπιστευτούν για μια ακόμη φορά την ικανότητα και την εντιμότητα των οικονομικών και πολιτικών ελίτ.

“Η ανάκτηση του ελέγχου των συνόρων στην ΕΕ αποτελεί βασική προτεραιότητα, ενώ η ευρωζώνη πρέπει να προχωρήσει σε μια ριζική επανεξέταση της οικονομικής πολιτικής της λιτότητας”

Αυτά είναι μερικά, από όσα πρέπει να γίνουν.
-Πρώτον, από όλες τις πτυχές της παγκοσμιοποίησης, η μαζική μετανάστευση έχει τις πιο ανατρεπτικές συνέπειες. Οι διασυνοριακές μετακινήσεις πρέπει να τεθούν υπό έλεγχο. Η παρουσία 11 εκατομμυρίων μεταναστών, χωρίς έγγραφα, στις ΗΠΑ δεν θα έπρεπε να είχε επιτραπεί. Στην περίπτωση της Ευρώπης, η ανάκτηση του ελέγχου των συνόρων αποτελεί προτεραιότητα, αν θέλει η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβιώσει. Οι πρόσφυγες πρέπει να γίνουν η προτεραιότητα. Αυτό προϋποθέτει, η Ευρώπη να καταφέρει να προωθήσει την τάξη και πέρα από τα σύνορα του μπλοκ.
-Δεύτερον, η ευρωζώνη πρέπει να προχωρήσει σε μια ριζική επανεξέταση της οικονομικής πολιτικής της λιτότητας. Είναι τρομερό, το ότι η πραγματική συνολική ζήτηση είναι χαμηλότερη, από ό,τι ήταν στις αρχές του 2008.

“Πρέπει να μπουν περιορισμοί στον χρηματοοικονομικό τομέα, να προωθηθεί με κάθε τρόπο ο ανταγωνισμός και η φορολόγηση να γίνει πιο δίκαιη”

-Τρίτον, πρέπει να μπουν περιορισμοί στον χρηματοοικονομικό τομέα. Είναι όλο και πιο ξεκάθαρο, ότι η ασυγκράτητη εξάπλωση της χρηματοοικονομικής δραστηριότητας δεν έχει φέρει μετρήσιμες βελτιώσεις στην οικονομική απόδοση, αλλά, όμως, έχει επιτρέψει μια τεράστια μεταφορά πλούτου.
Επιπλέον, ο καπιταλισμός πρέπει να συνεχίσει να βασίζεται στον ανταγωνισμό. Είμαστε σε μια νέα “Χρυσή Εποχή” (Gilded Age), όπου οι επιχειρήσεις ασκούν μεγάλη πολιτική επιρροή. Μια απάντηση σε αυτό, είναι να προωθηθεί με κάθε τρόπο ο ανταγωνισμός. Κάτι τέτοιο, όμως, θα χρειαστεί αποφασιστικές δράσεις.
Στην συνέχεια, η φορολόγηση πρέπει να γίνει πιο δίκαιη. Οι κάτοχοι κεφαλαίου, οι πιο επιτυχημένοι διαχειριστές κεφαλαίου και κάποιες κυρίαρχες εταιρείες απολαμβάνουν εξαιρετικά χαμηλή φορολόγηση των κερδών τους. Δεν αρκεί για τους επιχειρηματικούς ηγέτες να συνεχίσουν να επιμένουν, ότι δεν παραβιάζουν τους νόμους. Αυτός δεν είναι ένας ικανοποιητικός ορισμός για την ηθική συμπεριφορά. Η αντίληψη αυτή είναι εξαιρετικά υποκριτική, όταν η διαμόρφωση των νόμων αυτών καθορίζεται από οικονομικά συμφέροντα.

“Μεγάλη μερίδα των πολιτών αισθάνεται περιφρονημένη και στερημένη και αυτό δεν είναι κάτι, που μπορεί να συνεχίσει να παραβλέπεται”

Επιπρόσθετα, πρέπει να αμφισβητηθεί το δόγμα της υπεροχής των μετόχων. Οι μέτοχοι απολαμβάνουν το μεγάλο πλεονέκτημα της περιορισμένης ευθύνης. Με τα ρίσκα περιορισμένα, τα δικαιώματα ελέγχου θα έπρεπε να περιοριστούν και αυτά, προς όφελος όσων είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στα ρίσκα, που αντιμετωπίζει η εταιρεία, όπως οι εργαζόμενοι με πολλά χρόνια εργασίας.
-Και τέλος, πρέπει να υπάρξουν όρια στον ρόλο του χρήματος στην πολιτική.
Οι δυτικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν αυξανόμενες πιέσεις. Μεγάλη μερίδα των πολιτών αισθάνεται περιφρονημένη και στερημένη. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να συνεχίσει να παραβλέπεται”.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ