-“Χρειάζεται απόλυτη αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης της ΕΕ, που πρέπει να απομακρυνθεί άμεσα από ιδεοληψίες, όσον αφορά την οικονομία και την επϊλυση του ελληνικού ζητήματος. Το ευρώ είναι από μόνο του ένα υφεσιακό νόμισμα, που δεν μπορεί να λειτουργήσει αναπτυξιακά και θα δεχθεί άμεσο πλήγμα σύντομα”.
Επιμέλεια: Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.
Με αφορμή όσα συμβαίνουν τις τελευταίες ημέρες στα ασιατικά χρηματιστήρια με την μεγάλη πτώση των μετοχών, η κ. Φωτεινή Μαστρογιάννη, οικονομολόγος και καθηγήτρια του ΜΒΑ, απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις δημοσιογράφου γνωστής ελληνικής διαδικτυακής εφημερίδας (Geopolitics) ανέφερε τα εξής:
“Αυτό που συμβαίνει στην Κίνα αυτή τη στιγμή είναι ένα τσουνάμι επικών διαστάσεων. Η Κυβέρνηση της Κίνας προσπαθεί, εφαρμόζοντας τα μέτρα, που εφάρμοσαν οι ΗΠΑ στην κρίση του 1929, να ανταπεξέλθει στο πρόβλημα. Με άλλα λόγια αγοράζει μετοχές μαζικά, προκειμένου να συγκρατήσει την πτώση τους, που, κατά την γνώμη μου, είναι αναπόφευκτη. Αγοράζοντας μετοχές μπορεί να συγκρατήσει την πτώση βραχυπρόθεσμα, αλλά όχι μακροπρόθεσμα.
Θα έλεγα, ότι δημιουργούνται οι ψυχολογικοί παράγοντες, που είναι σημαντικοί για μία μεγαλύτερη κρίση αργότερα. Δηλαδή, εάν ο επενδυτής αισθάνεται, ότι υπάρχει ένα κρατικό δίχτυ προστασίας, τότε παίρνει θάρρος, αφού ξέρει, ότι δεν θα χάσει και επενδύει ξανά σε αμφίβολες τοποθετήσεις, κάτι που θα δημιουργήσει μία μεγαλύτερη φούσκα αργότερα. Και όταν λέμε αργότερα, στα χρηματιστηριακά δεν εννοούμε σε βάθος χρόνου, αλλά σχετικά σύντομα. Το κινεζικό χρηματιστήριο είναι σχετικά απομονωμένο από τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά αυτό δεν σημαίνει, ότι, εάν αυτό έχει πρόβλημα, οι υπόλοιποι δεν θα επηρεαστούν, ειδικά όσον αφορά τα παράγωγα των εμπορευμάτων.
“Η “φούσκα” των ακινήτων στην Κίνα προοιώνιζε μία μεγαλύτερη “φούσκα”, ή έστω μία φούσκα υποκατάστασης, σύμφωνα και με τις σχετικές θεωρίες”
Σχετικά με την πορεία των μετοχών, οι περισσότεροι αναφέρονται στο ράλλυ των μετοχών, που επιδοτήθηκε από την κινεζική Κυβέρνηση, αλλά η θέαση αυτή είναι του παρόντος και δεν εξετάζει το πρόσφατο παρελθόν.
Γεγονός είναι, ότι προ 2-3 ετών περίπου υπήρχε η “φούσκα” των επαγγελματικών (κυρίως) ακινήτων στην Κίνα, γι’αυτό και τα ομόλογα, φερ’ειπείν των στεγαστικών εταιρειών στην χώρα, έδιναν κουπόνι περίπου 10-12%, που ήταν πάρα πολύ υψηλό, σηματοδοτώντας έτσι και τον σχετικό κίνδυνο. Η “φούσκα” αυτή των ακινήτων προοιώνιζε μία μεγαλύτερη “φούσκα”, ή έστω μία φούσκα υποκατάστασης, σύμφωνα και με τις σχετικές θεωρίες.
Φυσικά, όλα αυτά ήταν αποτέλεσμα και της σχετικής υπερθέρμανσης της Κινεζικής οικονομίας. Στην παρούσα φάση, έχουμε την πολιτική απόφαση της Κίνας να χρηματοδοτήσει το ράλλυ των μετοχών! Πολλά εκατομμύρια γουάν επενδύθηκαν σε μετοχές, κυρίως από τις τράπεζες, μέσω, είτε του δανεισμού για αγορά μετοχών από ιδιώτες (θυμίζει λίγο το 1999 στην Ελλάδα), είτε μέσω του σκιώδους τραπεζικού συστήματος.
“Αυτή την στιγμή στην Κίνα έχουμε ένα «ξεφόρτωμα» μετοχών, που μοιάζει με την «φυγή καταθέσεων», δηλαδή οι μέτοχοι πουλάνε μετοχές, προκειμένου να διασώσουν τα κεφάλαιά τους”
Εάν αυτά τα δάνεια δεν μπορέσουν να αποπληρωθούν λόγω της πτώσης της τιμής των μετοχών, οι ισολογισμοί των τραπεζών θα είναι στο κόκκινο. Αυτή την στιγμή έχουμε ένα «ξεφόρτωμα» μετοχών, που μοιάζει με την «φυγή καταθέσεων», δηλαδή οι μέτοχοι πουλάνε μετοχές, προκειμένου να διασώσουν τα κεφάλαιά τους. Μένει να δούμε, πως θα το χειριστεί η κινεζική Κυβέρνηση, εάν και προσωπικά δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξη για το αποτέλεσμα”.
Στην ερώτηση, αν αυτή η εξέλιξη έχει σχέση με την κατάσταση στην Ελλάδα και είναι το περίφημο “πεντοζάλι”, που θα χόρευαν οι αγορές, η κ. Μαστρογιάννη επισημαίνει:
“Θεωρώ, ότι είναι αστειότητα να αποδώσουμε άμεση συσχέτιση της κατάστασης της Κίνας, με αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα. Ωστόσο, ο παράγοντας αλληλοσυσχέτισης των αγορών δεν πρέπει να παραβλεφθεί.
Εννοώ, δηλαδή, ότι οι αγορές, αν και έδειξαν σημάδια σταθεροποίησης στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, δεν έδειξαν το ίδιο και στις μετοχές, οι οποίες έπεσαν στα περισσότερα διεθνή χρηματιστήρια. Η περίπτωση της Κίνας διογκώνει την ανασφάλεια των αγορών, οι οποίες δεν μπορεί να είναι σίγουρες για την επίπτωση της κρίσης της Ελλάδας στις άλλες χώρες, γι’αυτό και θα τις χαρακτήριζα μετρίως έως πολύ ανήσυχες.
“Από σχετικές οικονομετρικές αναλύσεις για την σχέση μεταξύ του αμερικανικού και κινεζικού χρηματιστηρίου, βλέπουμε, ότι το κινέζικο χρηματιστήριο μπορεί εύκολα να προσαρμοσθεί σε συνθήκες ανισορροπίας του αμερικανικού”
Αναφορικά με το πώς και πόσο επηρρεάζονται οι ΗΠΑ από όλα αυτά, θέλω να τονίσω, ότι η κατάσταση στις διεθνείς αγορές επηρεάζει τις μακροοικονομικές πολιτικές των χωρών. Μην ξεχνάτε, ότι ζούμε σε καθεστώς παγκοσμιοποίησης. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας. Ενδεικτικά αναφέρω, από κάποια πρόχειρα στοιχεία που έχω, ότι ο όγκος εμπορικών συναλλαγών μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας αντιστοιχεί περίπου στο 10% του ΑΕΠ της Κίνας. Η Κίνα αποτελεί σημαντικό εξαγωγικό προορισμό των ΗΠΑ, αλλά και αντίστοιχα αυτή χρηματοδοτεί το έλλειμμα των ΗΠΑ, αγοράζοντας αμερικανικά ομόλογα. Η πτώση των τιμών των παραγώγων στα εμπορεύματα επηρεάζει τις χώρες της ΝΑ Ασίας, που σχετικά πρόσφατα υπέφεραν και αυτές από μεγάλη κρίση χρέους, επηρεάζοντας εμμέσως και τις ΗΠΑ.
Σημαντικό είναι επίσης να επισημανθεί, ότι από σχετικές οικονομετρικές αναλύσεις για την σχέση μεταξύ του αμερικανικού και κινεζικού χρηματιστηρίου, βλέπουμε, ότι το κινέζικο χρηματιστήριο μπορεί εύκολα να προσαρμοσθεί σε συνθήκες ανισορροπίας του αμερικανικού. Δεν γνωρίζουμε για το αντίστροφο, αν και μάλλον θεωρείται, ότι λόγω του μη μεγάλου βαθμού αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο χρηματιστηρίων, δεν θα έχουμε μεγάλες διακυμάνσεις.
“Θα διογκωθούν τα χρέη των Ρώσων και θα επιδεινωθεί η ισοτιμία του ρουβλίου, λόγω του ότι είναι συνδεδεμένο με τις τιμές του πετρελαίου”
Συνεπώς, θεωρώ, ότι το πρόβλημα δεν έγκειται τόσο στην αλληλεπίδραση των χρηματιστηρίων, όσο στις μακροοικονομικές επιπτώσεις, που μπορεί να προκαλέσει μία τέτοια αναταραχή, όπως ανέφερα προηγουμένως.
Σχετικά, τώρα, με την επίδραση της εξέλιξης αυτής στην ρωσική οικονομία, και σε αυτή την περίπτωση το θέμα είναι διαφορετικό από την αλληλεπίδραση των χρηματιστηρίων. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών έχουν γίνει εγγύτερες, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Η Κίνα αποτελεί στρατηγικό εταίρο της Ρωσίας, που την βοηθά να μειώσει την εξάρτησή της από την ΕΕ (λόγω της πώλησης ενέργειας). Το Σινο-ρωσικό εμπορικό ισοζύγιο έχει χειροτερεύσει, γιατί οι ρωσικές εξαγωγές είναι μονομερείς στην φύση τους, δηλαδή δεν έχουν ποικιλία, γιατί αποτελούνται κυρίως από υδρογονάνθρακες, όπλα και λιπάσματα. Από την άλλη, ένα υπερτιμημένο ρούβλι και ένα υποτιμημένο γουάν κάνει πιο ακριβές τις ρωσικές εξαγωγές και πιο φθηνές τις εισαγωγές.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, ο παράγοντας που μας ενδιαφέρει, είναι, ότι η αναταραχή αυτή προκάλεσε πτώση των τιμών του πετρελαίου. Κατά συνέπεια οι Ρώσοι, που πουλάνε ενεργειακά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κλπ.) θα έχουν περαιτέρω μειωμένα έσοδα, κάτι που γίνεται χειρότερο από την μονομέρεια των εξαγωγών τους, θα διογκωθούν τα χρέη τους και θα επιδεινωθεί η ισοτιμία του ρουβλίου, λόγω του ότι είναι συνδεδεμένο με τις τιμές του πετρελαίου.
“Σχεδόν στο σύνολό τους τα 73 δισεκατομμύρια δολάρια χρέους του Πουέρτο Ρίκο είναι χρέος προς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς των ΗΠΑ”
Όλος ο πλανήτης βρίσκεται σε μια οικονομική αναταραχή. Την προηγούμενη εβδομάδα είχαμε και την πτώχευση του Πουέρτο Ρίκο, με την οποία ελάχιστοι ασχολήθηκαν. Αν θελήσουμε να δούμε, τι σηματοδοτεί αυτή η πτώση, πρέπει να τονίσουμε, ότι το Πούερτο Ρίκο κατέρρευσε και ο Πρωθυπουργός του δήλωσε, ότι δεν μπορεί να πληρωθεί το χρέος της χώρας, ύψους 73 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Φυσικά το χρέος αυτό σε σύγκριση με τα δικά μας είναι μικρό, αλλά σχεδόν στο σύνολό τους τα 73 δισεκατομμύρια δολάρια είναι χρέος προς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς των ΗΠΑ, σε σχέση με μόνο 14 δισεκατομμύρια δολάρια του ελληνικού χρέους.
Συνεπώς, αυτό μπορεί να δημιουργήσει σημαντικό πρόβλημα στην Wall Street γι’αυτό και το Πουέρτο Ρίκο αποκαλείται «η Ελλάδα της Αμερικής». Τα ομόλογα του Πουέρτο Ρίκο ήταν αφορολόγητα και συνεπώς ήταν πολύ ελκυστικά για τους Αμερικανούς επενδυτές. Σύμφωνα με διάφορες αναλύσεις, περίπου 180 αμερικανικά αμοιβαία κεφάλαια είχαν τουλάχιστον 5% μερίδιο στα χαρτοφυλάκιά τους σε ομόλογα του Πουέρτο Ρίκο.
“Εάν η ΕΕ δεν δώσει μία αποτελεσματική λύση στην κρίση χρέους μίας χώρας, όπως είναι η Ελλάδα, η οποία έχει μέγεθος πόλης (π.χ. τα 11 εκατομμύρια πληθυσμού της Ελλάδας είναι περίπου όσο η Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο), τότε δίνει σήμα στις αγορές, ότι δεν είναι ισχυρή”
Μην ξεχνάμε, επίσης, ότι το Πουέρτο Ρίκο είναι αμερικανικό έδαφος, που, σε συνδυασμό με την κρίση στην Ελλάδα αλλά και την κρίση στην Κίνα, πιθανολογείται, ότι θα έχει πολύ μεγαλύτερες επιπτώσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές, από ό,τι μπορεί να αντιληφθεί ο μέσος επενδυτής και ιδιαίτερα ο μέσος Αμερικάνος επενδυτής”.
Στο ερώτημα, πώς θα μπορούσε η Ελλάδα να εκμεταλλευτεί όλη αυτή τη κατάσταση υπέρ της, κ Ελληνίδα καθηγήτρια του ΜΒΑ σημειώνει τα εξής:
“Το πρόβλημα της Ελλάδας είναι διαφορετικό, αν και, όπως είπαμε, σε καθεστώς παγκοσμιοποίησης όλα αλληλοσυνδέονται. Ηδη ανέφερα κάποιους παράγοντες. Θα ριψοκινδυνεύσω μία εκτίμηση και αυτή έχει να κάνει περισσότερο με την ψυχολογία των αγορών, οι οποίες είναι ήδη ανήσυχες. Εάν η ΕΕ δεν δώσει μία αποτελεσματική λύση στην κρίση χρέους μίας χώρας, όπως είναι η Ελλάδα, η οποία έχει μέγεθος πόλης (π.χ. τα 11 εκατομμύρια πληθυσμού της Ελλάδας είναι περίπου όσο η Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο), τότε δίνει σήμα στις αγορές, ότι δεν είναι ισχυρή.
“Η αποπομπή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη με την έννοια της “γάγγραινας”, που θα μολύνει τις υπόλοιπες χώρες, δεν είναι σωστή, γιατί ήδη οι υπόλοιπες οικονομίες της ευρωζώνης νοσούν”
Θεωρώ, επίσης, ότι η αποπομπή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη με την έννοια της “γάγγραινας”, που θα μολύνει τις υπόλοιπες οικονομίες των χωρών-μελών, δεν είναι σωστή, γιατί ήδη οι υπόλοιπες οικονομίες της ευρωζώνης νοσούν και ο λόγος δεν είναι η Ελλάδα. Συνεπώς, θεωρώ σωστή αντιμετώπιση την απόλυτη αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης της ΕΕ, που πρέπει να απομακρυνθεί από ιδεοληψίες, όσον αφορά την οικονομία και να εφαρμόσει ρεαλιστικές λύσεις. Η ΕΕ ήδη πάσχει από ύφεση και η κατάσταση στην Κίνα θα εμβαθύνει την ύφεσή της. Δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί το χρέος με δημιουργία περαιτέρω ύφεσης, είναι τρελό κάτι τέτοιο. Δυστυχώς, όμως, επειδή το ευρώ είναι από μόνο του ένα υφεσιακό νόμισμα, που δεν μπορεί να λειτουργήσει αναπτυξιακά, θεωρώ, ότι θα δεχθεί άμεσο πλήγμα σύντομα.
Η γνώση αυτού του περιβάλλοντος είναι χρήσιμη για την ελληνική Κυβέρνηση, γιατί πιθανόν θα διευκολύνει περαιτέρω την διαπραγματευτική της δύναμη, αρκεί και οι δύο πλευρές να συνομιλούν με ώριμο και πραγματιστικό τρόπο και όχι βασισμένο σε ιδεοληψίες.
