– “Για την κατάσταση αυτή ευθύνονται τα αρνητικά επιτόκια, που επέβαλαν οι κεντρικές τράπεζες, αρχικά στην Ελβετία και την Ιαπωνία και μετά στις Η.Π.Α.”
Επιμέλεια: Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.
Για κατάρρευση των φυσιολογικών οικονομικών σχέσεων και των Χρηματιστηρίων κάνει λόγο σε δημοσίευμά της η βρετανική εφημερίδα “Financial Times”, που αποδίδει την εξέλιξη αυτή στα αρνητικά επιτόκια, που επέβαλαν οι κεντρικές τράπεζες, αρχικά στην Ελβετία και την Ιαπωνία και μετά στις Η.Π.Α.
Ο αρθρογράφος της βρετανικής εφημερίδας αναφέρει στο συγκεκριμένο άρθρο του τα εξής:,
«Πριν από λίγες ημέρες, παρευρέθηκα σε ένα χρηματοοικονομικό συνέδριο, στο οποίο συμμετείχαν ορισμένοι από τους πιο ισχυρούς και ενημερωμένους διαχειριστές ενεργητικού των ΗΠΑ.
Όταν κλήθηκαν να ψηφίσουν για την πιθανή πορεία των επιτοκίων στις ΗΠΑ, περίπου τα δύο τρίτα των συμμετεχόντων προέβλεψαν, ότι η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα Fed θα μειώσει τα επιτόκια την επόμενη χρονιά, αντί να τα κρατήσει σταθερά ή να τα αυξήσει.
Ναι, καλά διαβάσατε. Λιγότερο από δύο μήνες πριν, η Fed έκανε την πολυαναμενόμενη κίνηση σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής. Στην συνέχεια έστειλε μήνυμα, ότι αναμένει να δει τέσσερις αυξήσεις επιτοκίων. Αν και οι επενδυτές δεν αποδέχθηκαν απόλυτα την εκτίμηση αυτή, η αγορά futures επί των επιτοκίων της Fed προέβλεπε δύο και όχι τέσσερις αυξήσεις για το 2016.
Αλλά αν θεωρηθεί αντιπροσωπευτική η ομάδα των επενδυτών, που είδα εγώ (και πιστεύω πως είναι), μια μείωση του επιτοκίου των ΗΠΑ είναι η πιο διαδεδομένη άποψη. Μιλώντας για κυκλοθυμία, η κατάσταση κάνει έναν έφηβο να φαίνεται συγκροτημένος.
“Οι τιμές πέφτουν, οι άνθρωποι φοβούνται και μετά οι τιμές ξαναπέφτουν”!
Είναι δικαιολογημένη η κατάσταση αυτή; Σε οικονομικούς όρους, θα έλεγα πως όχι. Τα θεμελιώδη οικονομικά στοιχεία των ΗΠΑ δεν έχουν αλλάξει τόσο δραματικά τις τελευταίες εβδομάδες. Αντίθετα, όπως σημείωσε η επικεφαλής της Fed, Janet Yellen, στην κατάθεση της στο Κογκρέσο την Τετάρτη, η ανάπτυξη παραμένει σχετικά σταθερή και η ευρύτερη εικόνα σε παγκόσμιο επίπεδο δεν φαίνεται καθόλου καταστροφική. Όπως αναμενόταν, η ίδια τόνισε, ότι πιστεύει ακόμα, πως τα επιτόκια βρίσκονται σε ήπια ανοδική τροχιά.
Αλλά, αυτό που είναι επίσης ξεκάθαρο, είναι, πως αυτή η διακύμανση στις απόψεις δεν αντανακλά μόνον μακροοικονομικά σημάδια. Αντίθετα, λιγότερο αισθητές παγκόσμιες ροές κεφαλαίων δημιουργούν μεταβλητότητα. Επιπλέον, το κλίμα στις αγορές επιδεικνύει τώρα αυτό, που ο George Soros έχει περιγράψει ως «αντανακλαστικότητα» (reflexivity) – οι τιμές πέφτουν, οι άνθρωποι φοβούνται και μετά οι τιμές ξαναπέφτουν.
“Αυτό, που κάποτε ήταν αδιανόητο, είναι τώρα πιθανό και μετρήσιμο”
Πίσω από όλα αυτή βρίσκεται μια συζήτηση, για το αν οι ΗΠΑ θα ακολουθήσουν σύντομα την Ιαπωνία και την Ελβετία και θα εισάγουν αρνητικά επιτόκια.
Στο παρελθόν τέτοιες συζητήσεις γίνονταν μόνον από οικονομολόγους σε βραδινές τους εξόδους, σε μπαρ. Αλλά το γεγονός, ότι η Ιαπωνία κινήθηκε σε αρνητικό έδαφος (μετά την Ελβετία), τα άλλαξε όλα.
Μια ακόμα εξέλιξη είχε τεράστια συμβολική σημασία: Η Fed μόλις ξεκίνησε το ετήσιο stress test των τραπεζών και ζήτησε από τις μεγάλες τράπεζες να εξετάσουν, για πρώτη φορά, σενάρια με αρνητικά επιτόκια. (Συγκεκριμένα, τους ζητήθηκε να εξετάσουν το «δυσμενές σενάριο», όπου τα τρίμηνα έντοκα γραμμάτια βουτάνε στο -0,5% για μεγάλη περίοδο).
Η Fed έχει τονίσει, ότι αυτό είναι «υποθετικό». Και δεν είναι μια δίχως προηγούμενο ιδέα: Τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια έχουν βουτήξει και στο παρελθόν κάτω από το μηδέν στις ΗΠΑ για μικρό χρονικό διάστημα.
Μικρή σημασία έχει. Ο συμβολισμός για την Wall Street είναι εξαιρετικά μεγάλος: Αυτό που κάποτε ήταν αδιανόητο, είναι τώρα πιθανό και μετρήσιμο.
“Οι κεντρικές τράπεζες έχουν τα τεχνικά εργαλεία να κόψουν τα επιτόκια στο -4,5% στην ευρωζώνη, στο -3,45% στην Ιαπωνία, στο -2,7% στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο -1,3% στις ΗΠΑ”
Και αυτό τρομάζει τους επενδυτές για δύο τουλάχιστον λόγους:
Ο πρώτος και ο πιο προφανής λόγος, είναι, ότι ένας κόσμος με αρνητικά επιτόκια, είναι ένας κόσμος, στον οποίο οι φυσιολογικές οικονομικές σχέσεις είναι κοντά στην κατάρρευση. Σε έναν τέτοιο κόσμο, φαίνεται, πως όλα τα ταμπού μπορεί να καταργηθούν, οπότε είναι δύσκολο να μπουν όρια.
Μέχρι πρόσφατα, οι επενδυτές θεωρούσαν, ότι ακόμα και αν οι κεντρικές τράπεζες έκοβαν τα επιτόκια, αυτά δεν θα μπορούσαν να πέσουν κάτω από το -1%. Αλλά αυτή την εβδομάδα η “JP Morgan” δημοσίευσε έκθεση, στην οποία υποθέτει, ότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν τα τεχνικά εργαλεία να κόψουν τα επιτόκια στο -4,5% στην ευρωζώνη, στο -3,45% στην Ιαπωνία, στο -2,7% στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο -1,3% στις ΗΠΑ. Αλλά κανείς δεν ξέρει, πλέον, αν ακόμα και αυτό το σενάριο αποτελεί το κατώτατο όριο.
Ο δεύτερος λόγος είναι, πως, καθώς οι επενδυτές αντιμετωπίζουν αυτόν τον αβέβαιο κόσμο της “Αλίκης στην χώρα των θαυμάτων”, ανακαλύπτουν επίσης τα μεγάλα «γνωστά, άγνωστα» του συστήματος: Κανείς δεν ξέρει, τι σημαίνει αυτό για τις τράπεζες.
“Η μεταβλητότητα αυτή δεν είναι πιθανόν να περιοριστεί σύντομα σε έναν κόσμο αυξανόμενης αντανακλαστικότητας”
Όπως παρατήρησε η “Bank of America Merrill Lynch”, “ο σχεδιασμός του σεναρίου των αρνητικών σεναρίων είναι εξαιρετικά δύσκολος, από την στιγμή, που είναι δύσκολο ερώτημα, το πώς θα συμπεριφερόταν το Libor σε περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων”.
Τα καλά νέα είναι, ότι οι επενδυτές μπορεί τελικά να προσαρμοστούν. Η ιδέα των αρνητικών επιτοκίων στην Ελβετία για παράδειγμα, έχει σταματήσει να σοκάρει. Τα κακά νέα, ωστόσο, είναι, πως αυτό μπορεί να πάρει καιρό. Και το μονοπάτι των οικονομικών στοιχείων φαίνεται επικίνδυνα αποσπασματικό.
Σε κάθε περίπτωση, δύο πράγματα φαίνονται ξεκάθαρα: Πρώτον, η μεταβλητότητα αυτή δεν είναι πιθανόν να περιοριστεί σύντομα σε έναν κόσμο αυξανόμενης αντανακλαστικότητας. Δεύτερον, η Fed θα πρέπει να κάνει πολύ έξυπνες κινήσεις τις ερχόμενες εβδομάδες.
Ένα σημείο, από το οποίο θα μπορούσε να ξεκινήσει, θα ήταν να δεσμευτεί στην δημοσίευση των αποτελεσμάτων αυτών των καινούργιων stress tests για τα αρνητικά επιτόκια, όσο το δυνατόν γρηγορότερα και με όλες τις λεπτομέρειες. Η Fed δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει αχαλίνωτη την φαντασία των αγορών».
