Συνέντευξη με την συγγραφέα Ρένα Ρώσση-Ζαϊρη.

Επιμέλεια: Βασιλική Β. Παππά

Vas_nikpap@yahoo.gr

Η Ρένα Ρώσση-Ζαϊρη γεννήθηκε στην Αθήνα, μέσα στα βιβλία. Είναι κόρη του Νικόλαου Ρώσση, των ομώνυμων εκδόσεων, ενώ παππούς της ήταν ο επιφανής φιλόλογος και συγγραφέας Ιωάννης Θ. Ρώσσης. Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολέγιο Θηλέων Αγίας Παρασκευής, τη Σχολή Νηπιαγωγών Αθηνών και το Lοndon Montessori Centre. Εργάστηκε ως νηπιαγωγός για δεκαέξι χρόνια, αλλά και ως υπεύθυνη έκδοσης σε πολλούς εκδοτικούς οίκους. Έχει γράψει 12 μυθιστορήματα για ενηλίκους, πάνω από 150 παιδικά βιβλία, δικά της και διασκευές, και έχει μεταφράσει 1500 βιβλία παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας. Για την προσφορά της στην παιδική λογοτεχνία και το μεταφραστικό της έργο, έχει τιμηθεί δύο φορές με τον Έπαινο της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και με το Bραβείο της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας. Το 2002 το όνομά της ανεγράφη στον Τιμητικό Πίνακα της IBBY (INTERNATIONAL BOARD ON BOOKS FOR YOUNG PEOPLE). To 2015 της απενεμήθη το Βραβείο Λογοτεχνίας από τον Όμιλο Γυναικών Πειραιά «Εξάλειπτρον» για το συγγραφικό της έργο, σε συνδυασμό με τη μεγάλη απήχησή του και τη διαδραστική της σχέση με τους αναγνώστες της, καθώς και το βραβείο κοινού των βιβλιοπωλείων PUBLIC, στην κατηγορία Ο ΠΙΟ ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ, για το μυθιστόρημά της, «Δίδυμα Φεγγάρια», το οποίο προβάλλεται σε τηλεοπτική σειρά.

Πώς ήταν η Ρένα Ρώσση ως παιδί;

Μια φορά και έναν καιρό ήταν ένα κοριτσάκι, που πριν καλά καλά προλάβει να γνωρίσει τη μαμά του, εκείνη έφυγε για ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό… Για πολλά χρόνια η μικρή, στην προσπάθειά της να νιώσει τη μητρική αγάπη και τρυφερότητα που τόσο πολύ της έλειπε, έκλεινε τα μάτια και έφτιαχνε με τη φαντασία της μια ολοζώντανη μητέρα, να της χαμογελά και να της φτιάχνει τις τηγανιτές πατάτες που τόσο πολύ λάτρευε! Τα χρόνια περνούσαν, όμως η μικρή Ρένα, -όπως την φώναζαν- αρνιόταν πεισματικά να μεγαλώσει. Δεκαεννέα ετών μόλις, γίνεται η ίδια για πρώτη φορά μητέρα, για να βιώσει και πάλι την παιδική της ηλικία. Αυτή τη φορά όπως ακριβώς την ονειρευόταν, μέσα απ’ το δικό της παιδί. Ναι, ήμουν ένα πολύ κλειστό παιδί, ζούσα παρέα με τη φαντασία μου, ονειρευόμουν μια μαμά για μένα.

Αγανακτούσατε για κάτι, κάνοντας τις δικές σας μικρές επαναστάσεις;

Όχι, ποτέ. Δυστυχώς. Γιατί κανένας δε με έμαθε να αγαπάω τον εαυτό μου. Απέκτησα το «σύνδρομο του καλού παιδιού» αποτέλεσμα της προσωπικής ανασφάλειάς μου. Νόμιζα πως δεν αξίζω, πως δε με αγαπούν. Έπαιζα τον ρόλο του καλού παιδιού που λέει σε όλα «ναι» και κάνει αυτό που λένε οι άλλοι, μόνο και μόνο για να τους έχει κοντά του, γιατί αλλιώς φοβάται ότι θα τους χάσει.

Είστε κόρη του Νικόλαου Ρώσση, των ομώνυμων εκδόσεων, ενώ παππούς σας ήταν ο φιλόλογος και συγγραφέας Ιωάννης Ρώσσης. Ποιος από τους δύο έχει επηρεάσει περισσότερο τη ζωή σας;

Φυσικά και ο πατέρας μου, που ήταν ολόκληρη η ζωή μου, όταν ήμουν μικρούλα. Ήταν πληγωμένος κι αυτός στην προσωπική του ζωή, ήταν τόσο ευαίσθητος. Το όνομα του παππού μου, που δε γνώρισα ποτέ γιατί είχε πεθάνει πολλά χρόνια πριν γεννηθώ εγώ, έπεσε βαρύ στους ώμους μου, γιατί ήταν διάσημος στους φιλολογικούς κύκλους, και όλοι οι φιλόλογοι που γνώρισα στο σχολείο απαιτούσαν να είμαι τέλεια στα μαθήματά τους. Ευτυχώς τα λάτρευα. Γιατί αλλιώς… Ο πατέρας μου ήταν ο ήρωάς μου και πίστευε πως το βιβλίο είναι ένα παράθυρο στον κόσμο. Από μικρούλα με έμαθε να διαβάζω, να ζω διαβάζοντας. Και, ναι, με επηρέασε η τρυφερότητά του, η αγάπη που είχε στους ανθρώπους, η καλοσύνη του.

Μεγαλώνοντας, σε όλη αυτή τη διαδρομή σας μέχρι σήμερα, τι θεωρείτε πώς έχετε χάσει;

Μα τι άλλο; Μια μαμά για μένα! Την αληθινή πολύτιμη ανεκτίμητη επαφή μιας μάνας με το παιδί της…

Πρόσφατα διάβασα το μυθιστόρημά σας «Βαθύ γαλάζιο» το οποίο διαπραγματεύεται ανάμεσα στα άλλα και το θέμα της απόρριψης Πώς προέκυψε αλήθεια, η συγγραφή του;

Το «Βαθύ Γαλάζιο» είναι ένα μυθιστόρημα που βουτάει σε δυσάρεστες καταστάσεις της ζωής, που προσπαθεί να τις ακουμπήσει τρυφερά, να προσφέρει λύσεις, να μας βοηθήσει να καταλάβουμε περισσότερο τον εαυτό μας. Είχα ανάγκη να γράψω για την απόρριψη, για το πώς τη βιώνουμε καθημερινά. Δεν πρέπει να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Είμαστε αναγκασμένοι να αντιμετωπίζουμε όλα όσα μας πληγώνουν. Ό,τι δε μας σκοτώνει, μας κάνει πιο δυνατούς, έτσι δε λένε;

Η απόρριψη όμως πονάει. Πληγώνει ανεπανόρθωτα. Ο κάθε ένας από μας αντιδράει διαφορετικά. Υπάρχουν κάποιοι που τη δέχονται με αισιοδοξία. Που μαθαίνουν από τα λάθη τους και προχωρούν στη ζωή τους. Άλλοι αντιδρούν άσχημα. Παθαίνουν κατάθλιψη, απογοητεύονται, γίνονται καχύποπτοι, κατηγορούν τον εαυτό τους, θυμώνουν, παραιτούνται. Υπάρχουν όμως και μερικοί που το αντιμετωπίζουν εκδικητικά. Η απογοήτευση και ο θυμός, τους οδηγεί στην αντεπίθεση. Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι και ο Γιάννης. Ο ήρωας στο «Βαθύ Γαλάζιο». Όταν τον απέρριψε η Αλίκη, η γυναίκα που αγαπούσε, οδηγήθηκε στην αντεπίθεση. Άρχισε να μισεί όλες τις γυναίκες, άρχισε να τις «χρησιμοποιεί». Ασυνείδητα απέρριπτε και όλες όσες τον προσέγγιζαν συναισθηματικά. Ώσπου τον εκδικήθηκε η ίδια η ζωή. Ώσπου γνώρισε τη Χριστίνα. Πόσο δύσκολο είναι να αντιμετωπίσει κανείς μια απογοήτευση; Έκπληξη, θυμός, φόβος, πόνος, κατάρρευση κι άλλα κι άλλα πολλά συναισθήματα που μπλέκονται κουβάρι μέσα του και τον οδηγούν στην απελπισία. Μόνη ελπίδα η δύναμη, η αποφασιστικότητα, η πίστη στον εαυτό μας. Απογοήτευση νιώθουμε κι από την προδοσία. Κάποιου αγαπημένου προσώπου, κάποιου έμπιστου φίλου. Και τότε τα συναισθήματα που βιώνουμε είναι οδυνηρά. Αισθανόμαστε άσχημα επειδή επενδύσαμε τον χρόνο μας, τη ζωή μας, σε έναν άνθρωπο που εμπιστευτήκαμε και τελικά αποδείχτηκε κατώτερος των προσδοκιών μας.

Έχουμε απόλυτη ανάγκη τους άλλους ανθρώπους. Είναι σημαντικοί για την ψυχική μας ισορροπία. Έχουμε ανάγκη από συνακροατές και συνοδοιπόρους, για να μοιραζόμαστε όλα όσα μας συμβαίνουν. Οι φίλοι μας είναι η οικογένεια την οποία επιλέγουμε. Υπάρχει ένας άγραφος κανόνας. Ανάμεσα σε φίλους δημιουργείται ένας άρρηκτος δεσμός, ένας δεσμός αγάπης και αλληλεγγύης. Πολλές φορές όμως η ζωή, μας φέρνει αντιμέτωπους με γεγονότα που υπερβαίνουν τα όριά μας, τις ίδιες μας τις δυνάμεις. Κι είναι απρόοπτα αυτά τα γεγονότα, μας αναγκάζουν να αναθεωρήσουμε τις αξίες μας, διαλύουν τα όνειρά μας. Τότε που οι φίλοι, μας προδίδουν. Ξαφνικά νιώθουμε ασήμαντοι, μικροί, αβοήθητοι. Ψάχνουμε τις αιτίες, κατηγορούμε τον εαυτό μας, προσπαθούμε να απαντήσουμε σε ερωτήματα αναπάντητα, να χειριστούμε σωστά τα αρνητικά συναισθήματα. Όταν ένας φίλος μπήγει το μαχαίρι της προδοσίας στην καρδιά μας, πολλές φορές η ζωή μας αρχίζει να τρέχει σαν ένα αυτοκίνητο χωρίς φρένα. Όπως η ζωή του Γιάννη, μέσα στο «Βαθύ Γαλάζιο».

Η μητέρα της ηρωίδας σας της Αλίκης, βλέπουμε να κρατάει μια παθητική στάση αν και βλέπει να κακοποιείται το ίδιο το σπλάχνο της. Οι μητέρες οφείλουν να είναι ευαισθητοποιημένες πάνω στο θέμα της κακοποίησης γενικότερα και να ενημερώνουν σχετικά τα παιδιά τους. Ως παιδαγωγός που είστε, τι θα είχατε να τις συμβουλεύσετε;

Το «Βαθύ Γαλάζιο» θίγει και το τόσο λεπτό θέμα, το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών. Είμαι μητέρα, είμαι παιδαγωγός, λατρεύω τα παιδιά, μου είναι αδύνατον να διανοηθώ πως ένας ενήλικας μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα παιδί για τη δική του σεξουαλική ευχαρίστηση. Κι όμως. Όταν βιάζεται η αθωότητα, όταν τραυματίζεται η ευάλωτη παιδική ψυχή, ένα παιδί πανικοβάλλεται, παραλύει. Νιώθει ντροπή, ενοχή, σιωπά φοβισμένο. Κι αν δεν το βοηθήσει κανένας κι αν η ίδια η μητέρα του παραμένει σιωπηλός μάρτυρας, τότε το τραύμα του παιδιού βαθαίνει, γίνεται μακροχρόνιο, επηρεάζει την ίδια την ψυχοσύνθεσή του, την ίδια τη ζωή του. Δεν μπορώ ούτε να το διανοηθώ. Κι όμως συμβαίνει καθημερινά. Κι όμως υπάρχουν γονείς, γονείς που δε θα πρέπει να έχουν αυτό τον τίτλο, γονείς που γνωρίζουν και σιωπούν. Κύρια έγνοια τους, κυρίως στις μικρές κοινωνίες, είναι να μη μαθευτεί τίποτα προς τα έξω. Πιστεύουν πως το στίγμα θα είναι βαρύ. Η μητέρα της ηρωίδας μου, σιωπούσε για το προσωπικό της συμφέρον. Αχ, δεν έχω λόγια για κάτι τέτοιες κακουργηματικές συμπεριφορές που καταστρέφουν όχι μόνο το κορμί, μα και την ψυχή του παιδιού. Είναι σαν να εγκληματούν και οι ίδιοι. Περισσότερο από τους δράστες. Είναι συνεργοί στη συναισθηματική κατακρεούργηση ενός αθώου πλάσματος. Προσπαθώ όπου πάω και όπου σταθώ, σε σχολεία, βιβλιοπωλεία, όπου κι αν συναντώ γονείς να τους συμβουλεύω να στέκονται πάντα δίπλα στα παιδιά τους, να τα ενημερώνουν για τα «πονηρά αγγίγματα». Δύσκολο είναι, αλλά όχι ανέφικτο. Για να τους βοηθήσω έχω γράψει ένα παιδικό βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός και ονομάζεται, «Η Ντανιέλα λέει όχι».

Υπάρχουν μερικοί πολύτιμοι κανόνες που βοηθούν:

* Το παιδί από τη μικρή ηλικία πρέπει να μάθει πως το σώμα του, του ανήκει.

* Οι γονείς πρέπει να μιλήσουν στο παιδί για τα «καλά» και τα «άσχημα» αγγίγματα, πρέπει να το ενθαρρύνουν να λέει «όχι» όταν το αγγίζουν κι αισθάνεται δυσάρεστα.

* Το μήνυμα: «Το σώμα σου, σου ανήκει και κανένας δεν έχει δικαίωμα να το αγγίζει αν δεν το θέλεις», πρέπει να γίνει πλήρως κατανοητό. Γαργαλητό, σπρώξιμο, αγγίγματα, χαϊδέματα, τσιμπήματα στο μάγουλο, κλπ, είναι συχνά φαινόμενα στο οικογενειακό περιβάλλον, στο σχολείο, στις παρέες και το παιδί πρέπει να γνωρίζει το δικαίωμά του να αντισταθεί ή να ζητήσει βοήθεια.

* Μερικά παιδιά μιλούν στους γονείς τους για όλα όσα τους ενοχλούν. Υπάρχουν κι άλλα όμως που δεν το κάνουν. Αν το παιδί δυσκολεύεται να επικοινωνήσει μαζί τους, πρέπει να έχουν επίγνωση για το πόσο στενοχωριέται σε τέτοιες καταστάσεις και να το προστατεύσουν ακόμα κι αν βρεθούν σε δύσκολη θέση απέναντι σε ένα συγγενή ή φίλο, για να το ανακουφίσουν ψυχικά.

Γιατί γίνατε συγγραφέας; Τι σας γοητεύει περισσότερο στη συγγραφή;

Η συγγραφή, δεν αποτελούσε, ούτε αποτελεί για μένα μια επαγγελματική επιλογή, αλλά μια βαθιά ανάγκη έκφρασης του εσωτερικού μου κόσμου. Είναι η ανάσα μου. Γράφοντας πετάω, ταξιδεύω, κλαίω, γελάω… Είναι ένα με μένα με τα συναισθήματά μου. Από μικρό παιδί, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, έπλαθα παραμύθια με τη φαντασία μου, κάθε βράδυ, άλλαζα την πραγματικότητα της ζωής μου. Και οι ιστορίες από το μυαλό και την καρδιά, έγιναν σελίδες, έγιναν βιβλία. Πρώτα παιδικά, ύστερα ενηλίκων.

Η συγγραφή είναι μια διαδικασία μοναχική. Αισθανθήκατε ποτέ ότι σας στερεί την κοινωνικότητά σας;

Ναι, είναι μοναχική η γραφή, ταυτόχρονα όμως όταν γράφω, όλος ο κόσμος γύρω μου, γίνεται μια σταλιά, γίνεται λέξεις. Και μετά, αμέσως μόλις κυκλοφορήσει ένα μυθιστόρημά μου, γίνομαι εγώ ένα με τους αναγνώστες μου. Βγαίνω από το καβούκι μου, κοινωνικοποιούμαι ξανά! Επισκέπτομαι βιβλιοπωλεία σε όλη την Ελλάδα, σε πολλές εκδηλώσεις, μήνες ολόκληρους. Όνειρό μου να έρθω κάποτε και κοντά σας! Να γευτώ την αγάπη σας. Η σχέση που έχω με τους αναγνώστες μου φίλους μου, είναι απίστευτη. Επικοινωνούμε καθημερινά, βοηθάμε ο ένας τον άλλο. Με αποκαλούν «Ρένα της καρδιάς τους», τα λόγια τους με λιγώνουν, με κάνουν να σκέφτομαι αν άραγε τα αξίζω, να κοκκινίζω, να βουρκώνω… Ώρες ολόκληρες αφιερώνω για χάρη τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απαντάω σε κάθε σχόλιό τους. Πολλοί κάνουν μια «συζήτηση» με τον εαυτό τους όταν τελειώνουν κάποιο βιβλίο μου. Μου γράφουν πως ταξιδεύουν στα συναισθήματά τους, πως μαθαίνουν πώς να διαχειρίζονται καλύτερα τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, πως γίνονται καλύτεροι γονείς! Λαμβάνω πολλά τέτοια μηνύματα. Και χοροπηδάω σαν μικρό παιδί από τη χαρά μου. Είναι δώρο Θεού να σε αγαπούν. Είναι δώρο ζωής. Μου προσφέρουν αγάπη σε κάθε σχόλιό τους, τους ελκύουν και οι χαρακτήρες και οι ιστορίες μου. Κι αυτή την αγάπη τους προσπαθώ σε κάθε βιβλίο μου να την ανταποδώσω, να μην τους απογοητεύσω ποτέ. Ένα από τα μεγαλύτερα βραβεία ολόκληρης της ζωής μου είναι η συναισθηματική ανταπόκριση των αναγνωστών μου.

Έχετε γράψει 11 μυθιστορήματα για ενηλίκους και πάνω από 150 παιδικά βιβλία. Αν σας ζητούσα να δώσετε μια συμβουλή σ’ ένα νέο συγγραφέα που ξεκινάει σήμερα με καλές προθέσεις, τι θα είχατε να του πείτε;

Ο νέος συγγραφέας, κάθε συγγραφέας, οφείλει να κεντρίζει τη σκέψη, να γράφει υπηρετώντας κάποιον στόχο, να προσπαθεί να φτάσει στη λύτρωση. Ακόμα και να «παίζει» με τους ήρωές του, για να μη βαρεθεί ποτέ, ούτε εκείνος ούτε ο αναγνώστης του. Και φυσικά να είναι αληθινός. Να καταθέτει την ίδια την ψυχή του στην υπηρεσία της γραφής. Να προσπαθεί να κεντάει λέξεις που γεννιούνται στην καρδιά, να σμίγει τη φαντασία με την αλήθεια. Να κόβει την ανάσα του αναγνώστη του. Πρέπει ακόμα να «νιώθει» τι συμβαίνει γύρω του, να «ανασαίνει» το περιβάλλον, να καταθέτει τα συναισθήματά του στο χαρτί, να πειραματίζεται και φυσικά να γράφει, να σβήνει και να διαβάζει συνέχεια.

Είσαστε ικανοποιημένη από τη μεταφορά του μυθιστορήματός σας, «Δίδυμα Φεγγάρια» στον ΑΝΤ1;

Δε νιώθω απλά ικανοποιημένη, αλλά μαγεμένη από τη μεταφορά του βιβλίου μου στη μικρή οθόνη. Ο Γρηγόρης Βαλτινός είναι συγκλονιστικός στον ρόλο του. Έναν ρόλο τόσο σκοτεινό που, όπως έχει τονίσει και ο ίδιος, τον προκάλεσε ερμηνευτικά. Υπέροχη είναι και η Χριστίνα Παυλίδου, μα και όλοι οι ηθοποιοί που εμφανίζονται, ακόμα και τα μικρούλια που παίζουν στη σειρά! Οι παραγωγοί, οι σκηνοθέτες, όλοι οι συνεργάτες μπροστά και πίσω από τις κάμερες, είναι παθιασμένοι με τη δουλειά τους. Ταξίδεψα στη λατρεμένη μου Κύπρο, τους γνώρισα, παρακολούθησα τα γυρίσματα στη Λευκωσία, είδα το μεράκι τους. Η Βάνα Δημητρίου που ανέλαβε την τηλεοπτική διασκευή, σέβεται απόλυτα το βιβλίο μου και το ζωντανεύει ακόμα περισσότερο. Είμαι ενθουσιασμένη και με το τραγούδι των τίτλων, σε μουσική Τόνυ Μαυρίδη, που ερμηνεύει η σπουδαία Ελένη Βιτάλη.

Τα «Δίδυμα Φεγγάρια» πιστεύω πως άγγιξαν το κοινό γιατί αγκαλιάζουν μια αληθινή ιστορία ζωής. Ήταν απίστευτα μεγάλη ευθύνη για μένα. Γιατί διαχειρίστηκα συγγραφικά τη ζωή μιας γυναίκας. Χώθηκα στην προσωπικότητά της, προσπάθησα να βρεθώ στη θέση της, να μιλήσω για τα κρίματά της. Ένιωθα να κρατώ στα χέρια μου τον μίτο της Αριάδνης, έψαχνα να ανακαλύψω την έξοδο από τον λαβύρινθο, τις απίστευτες παγίδες που στήνει η ίδια η ζωή.

Τι καινούργιο ετοιμάζετε;

Το επόμενο βιβλίο μου με τίτλο «Δυο φιλιά για την Αμέλια», θα βρίσκεται στα ράφια των βιβλιοπωλείων από τις εκδόσεις Ψυχογιός, στις 12 Μαΐου. Είναι η ιστορία μιας γυναίκας που έκανε όλη την Ελλάδα να την ερωτευτεί, η ιστορία της ζωής μιας διάσημης ηθοποιού. Τη στιγμή που γεννήθηκε, ένας νάρκισσος ξεπρόβαλλε το κεφαλάκι του από το χώμα και τα αστέρια πήραν φωτιά. Δώρα μοναδικά της χάρισαν, τα βιολετιά της μάτια. Κι ένα υποκριτικό ταλέντο, αστείρευτο. Μια ζωή στο κόκκινο, η ζωή της. Κρυμμένη πίσω από λάθη και πάθη, μυστικά και ψέματα. Φόνους, υπεξαιρέσεις, απιστίες και αμαρτίες ανείπωτες. Κάθε άντρας που βρέθηκε δίπλα της, την ερωτεύτηκε. Κάθε παιδί που γέννησε, τη μίσησε.

Μα δεν την ενδιέφερε διόλου. Τους φερόταν υποτιμητικά. Γιατί δεν είχαν ταλέντο, δεν είχαν ομορφιά, δεν ήταν διάσημοι. Θα έρθει άραγε η στιγμή που θα χαρίσει το βασίλειό της, για δυο φιλιά;