Ο ΛΕΒΕΝΤΟΓΕΡΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ, Ο ΑΪ ΜΗΝΑΣ

 

Η Covid-19 εμπόδισε εφέτος τον λαμπρό εορτασμό του πολιούχου Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο. Όμως στα βιβλία του Καζαντζάκη και ιδιαίτερα στον ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗ θα αναφέρεται και θα προβάλλεται πάντοτε, ασταμάτητα, με τον λαμπρότερο τρόπο η παρουσία, η προσφορά και η προστασία του Αγίου Μηνά στο Μεγάλο Κάστρο, στην πόλη του Ηρακλείου.
Ο τίτλος του άρθρου μου είναι η ακριβής αναφορά του Καζαντζάκη για τον Άγιο Μηνά στο έργο του ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ. Δεν είναι όμως η αναφορά αυτή μια απλή αναφορά του Καζαντζάκη σε ένα πολιούχο μιας μεγάλης πόλης της πατρίδας μας, όπως κατ’αρχήν φαίνεται.
Η αναφορά του Καζαντζάκη στον πολιούχο άγιο, προστάτη της πόλης, γίνεται κατά τη γνώμη μου, μέσα στα πλαίσια της μόνιμης αναζήτησης από τον μεγάλο συγγραφέα της ανάμιξης του Θεού στα ανθρώπινα πράγματα. Ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος μας καταθέτει ότι «όλο το έργο του Καζαντζάκη είναι ένας διάλογος με το Θεό».
Στην ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ, ακόμη και στην εισαγωγή του, ο Καζαντζάκης αναφέρεται στον αγώνα, στον ανήφορο του ανθρώπου να φτάσει στην κορυφή, στην κρητική ματιά, όπως την ονομάζει, φτάνοντας στο τέλος και εκεί, όπου δεν μπορεί να φτάσει. Στο κεφάλαιο δε « Ο φίλος μου ο ποιητής – Άγιον Όρος» βάζει τον Άγγελο Σικελιανό να λέει: Είπα στη μυγδαλιά: «Αδερφή, μίλησε μου για το Θεό.» Κι η μυγδαλιά άνθισε.
Στην ΑΣΚΗΤΙΚΗ μας λέει ότι θέλει να κάμει την σάρκα πνεύμα, ότι η ουσία του Θεού του είναι ο αγώνας και ότι η ανώτατη αρετή δεν είναι να είσαι ελεύθερος αλλά το να μάχεσαι για την ελευθερία.
Όλες αυτές οι φιλοσοφικές ιδέες του μεγάλου συγγραφέα και στοχαστή, η αναφορά του στον Άγιο Μηνά, ο ιδεαλισμός και ο ασκητισμός του, συνιστούν ένα ιδιόμορφο και ιδιότυπο θεϊσμό ενός ανθρώπου που μονίμως αναζητά τον Θεό.
Αναζητώντας τον Θεό ο Καζαντζάκης ασφαλώς δεν ομοιάζει στον Ντοστογιέφσκι, που βρήκε τον Θεό και λυτρώθηκε αλλά ομοιάζει περισσότερο στον άλλο γίγαντα της ρωσικής λογοτεχνίας, το ίνδαλμα της ρωσικής νεολαίας της εποχής του, τον Λέοντα Τολστόι που ενώ πίστευε στην χριστιανική θρησκεία, στο τέλος της ζωής του, έχοντας μεταφυσική αγωνία πέθανε μακριά από το σπίτι του σε ένα σιδηροδρομικό σταθμό.

Ο Καζαντζάκης είναι αντιφατικός, η σωστότερα αντιθετικός, κατά τη θεωρία του μεγάλου
προσωκρατικού φιλόσοφου του Ηράκλειτου, που πολλοί επικαλούνται στην εποχή μας.
Εάν λοιπόν ένας καλόπιστος κριτής μας υπενθυμίσει την πίστη του Καζαντζάκη στην επιστήμη και στην ζωτική δύναμη (élan vital) και την δημιουργό εξέλιξη (L’évolution créatrice) του Ανρί Μπερξόν του Γάλλου φιλόσοφου, που θέλει να επιστρατεύσει όλες τις δυνάμεις του ανθρώπου για τη σωτηρία του κόσμου, την απάντηση την δίνει ο ίδιος ο Ηράκλειτος. Μας λέει ο αρχαίος φιλόσοφος ότι η σύνθεση των αντιθέτων
οδηγεί στην αρμονία και στην ανίχνευση και την αποκάλυψης της θεότητας (θειότητας).
Άλλωστε ζούμε σε μια εποχή εξαιρετικής αντιθετικότητας, αφού ενώ όπως είχε προβλέψει ο Αντρέ Μαλρώ ο Γάλλος υπουργός, ο 21ος αιώνας είναι εν πολλοίς, ο αιώνας της θρησκείας, όμως σχεδόν παντού στην εποχή μας διδάσκεται, στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, η θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου.
Μια άλλη καλόπιστη και αυτή κριτική στον Καζαντζάκη μπορεί να προβάλει το ότι ο Καζαντζάκης, όπως κατηγορήθηκε άλλωστε και ο Βολταίρος δεν κατέληξε σε σταθερά και ασφαλή συμπεράσματα στις φιλοσοφικές αναζητήσεις του και δεν έφτασε στην οριστική σύνθεση της αντιθετικότητας του.
Σε όλες αυτές τις κριτικές παρατηρήσεις, όταν αυτές φτάνουν στο να αμφισβητούν τον ιδιότυπο θεϊσμό του Καζαντζάκη, απαντά η σοφία του Μακαριστού Μητροπολίτη Ειρηναίου Γαλανάκη, που έλεγε ως αρχιμανδρίτης ακόμη, θεολόγος καθηγητής στους μαθητές και στις μαθήτριες του και ως Μητροπολίτης αργότερα σε όλους μας και πάντοτε όσο ζούσε: «Ο Καζαντζάκης αγαπητοί μου είναι καλός χριστιανός, αλλά με τον δικό του τρόπο. Να διαβάζετε τα βιβλία του κι’εγώ τα διαβάζω». Άλλωστε τα διαβάζει και ο οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Ας μην ξεχνούμε ότι ο Καζαντζάκης με τη λογοτεχνία του και ιδιαίτερα με τα μυθιστορήματα του έκαμε γνωστή την σύγχρονη Ελλάδα στα πέρατα της γης. Επίσης, μένοντας πιστός στο αγωνιστικό και αντιστασιακό πνεύμα της Κρήτης, μας έμαθε να αγωνιζόμαστε ακόμη και μπροστά στην άβυσσο.
Η λαμπρότητα της εορτής του Αγίου Μηνά την επόμενη χρονιά στο Ηράκλειο θα ταιριάζει στις θαυμάσιες και λαμπρές αναφορές του Καζαντζάκη για τον λεβεντόγερο άγιο που ζωντάνευε, έβγαινε από την εικόνα του και την εκκλησία του και με τις διαδρομές του στην πόλη, πάνω στο άλογο του, προστάτευε τους χριστιανούς του Μεγάλου Κάστρου.

Σήφης Μιχελογιάννης,
πρώην βουλευτής,
Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος
της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ