Οι ανασκαφές έφεραν στο φως κτίρια της βυζαντινής εποχής, τα ερείπια ενός μεγάλου και εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής ναού της Αγίας Σοφίας, καθώς και ρωμαϊκά λουτρά!
Επιμέλεια: Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.
Όπως αναφέρει σχετικο δημοσίευμα του γνωστού δημοσιογράφου-αναλυτή και ειδικου τουρκολόγου, Νίκου Χειλαδάκη, με εντυπωσιακούς τίτλους ανήγγειλαν οι μεγάλες τουρκικές εφημερίδες “Milliyet” και “Hürriyet”, ότι Τούρκοι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια ολόκληρη χαμένη βυζαντινή πόλη στο κέντρο της Μικράς Ασίας, κοντά στην τουρκική πρωτεύουσα.
Με βάση όσα αναφέρει ο Έλληνας δημοσιογράφος στο άρθρο του, η πόλη αυτή ήταν πρωτεύουσα επαρχίας και επισκοπικό κέντρο με μια μεγάλη βυζαντινή εκκλησία, που ήταν αφιερωμένη στην Αγία Σοφία. Η πολιτεία αυτή, οι ανασκαφές για την ανεύρεση της οποίας είχαν αρχίσει από το 2003, βρίσκεται νοτιοδυτικά της Άγκυρας και οι Τούρκοι ανέφεραν το όνομα της, που είναι Mnizos.
Όπως αναφέρουν ειδικοί ιστορικοί, πρόκειται για την βυζαντινή πόλη Μείζου ή Μνίζου, γνωστή και ως Αγιάς. Η περιοχή, στην οποία βρέθηκαν τα μνημεία της, ανήκει στο βιλαέτι της Άγκυρας. Παλαιά βιβλία αναφέρουν, ότι η πόλη αυτή ήταν δήμος, πρωτεύουσα επαρχίας και αποτελούνταν από 62 ενορίες, υπαγόμενες στην κεντρική μητρόπολη.
Η χαμένη αυτή βυζαντινή πολιτεία με την εκκλησία της Αγίας Σοφίας, όπως αναφέρουν οι Τούρκοι, ανακαλύφθηκε δυτικά της Άγκυρας στην επαρχία Güdül και υπάγεται στον τουρκικό δήμο Çağa. Σύμφωνα με δηλώσεις του διευθυντή του «Μουσείου Πολιτισμών Ανατολίας», Melih Arslan, η πόλη αυτή έγινε γνωστή μετά το 400 μ.Χ., δηλαδή τον πέμπτο αιώνα και είχε γίνει ένα μεγάλο θρησκευτικό κέντρο της περιοχής, την περίοδο, που ο Χριστιανισμός είχε επικρατήσει σε όλη την Μικρά Ασία.
Η αξία του ναού της Μείζου είναι, ότι αποτελεί άριστο δείγμα βυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως κάποια κτίρια της εποχής εκείνης, τα ερείπια του ναού της Αγίας Σοφίας, από τα οποία εξακριβώθηκε και η ταυτότητα της βυζαντινής πόλης Μείζου, καθώς και ρωμαϊκά λουτρά. Η αξία του ναού, όπως τονίστηκε από τις τουρκικές Αρχές, είναι, ότι αποτελεί άριστο δείγμα βυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής. Όπως δήλωσε ο Melih Arslan, οι εργασίες συνεχίζονται για την ανακάλυψη και άλλων κτισμάτων του ιστορικού αυτού χριστιανικού κέντρου της κεντρικής Μικράς Ασίας.
Χαρακτηριστικό της σημασίας, που έχουν δείξει οι Τούρκοι για τις ανασκαφές, οι οποίες γίνονται στην περιοχή, είναι, ότι τρεις κρατικοί αρχαιολόγοι εποπτεύουν τις εργασίες ενώ οι ανασκαφές, που είναι σε εξέλιξη κοντά στην εθνική οδό περίπου 500 μέτρα από τον δρόμο Ayaş – Beypazarı, απασχολούν αρκετούς εργάτες.
Το εντυπωσιακό είναι, όπως ανακοινώθηκε, ότι η εκκλησία της Αγίας Σοφίας είναι μετά τρούλου, σε σχήμα οβάλ, με μικρότερους τρούλους πέριξ του κεντρικού θόλου, που έχουν καταρρεύσει. Το κτίσμα είναι πολύ μεγάλο για τα δεδομένα της εποχής και το συνολικό συγκρότημα των κτισμάτων του εκκλησιαστικού κέντρου υπολογίστηκε, ότι φθάνουν τα 3.600 τετραγωνικά μέτρα.
Η εκκλησία βρίσκονταν στο κέντρο της πόλης, όπως δείχνουν οι μέχρι τώρα ανασκαφές και δέσποζε στην περιοχή.
Μετά το κτίσιμο της Κωνσταντινούπολης και την ανάδειξη της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η σημασία της μεγάλωσε ακόμα περισσότερο, σαν γεωγραφικό σταυροδρόμι και θρησκευτικό κέντρο της κεντρικής Μικράς Ασίας
Θεωρείται, ότι ήταν μια από τις 5 μεγάλες επισκοπές της περιοχής της κεντρικής Μικράς Ασίας κατά την βυζαντινή περίοδο. Εντυπωσιακό είναι, επίσης, ότι ο επικεφαλής της ομάδας των Τούρκων αρχαιολόγων, Umut Alagöz, δήλωσε στην τουρκική εφημερίδα “Μιλλιέτ”, ότι σε δεύτερη φάση θα επιδιωχθεί η αναστήλωση και ανακατασκευή της εκκλησίας. με την φιλοδοξία, η περιοχή να καταστεί μεγάλο κέντρο θρησκευτικού τουρισμού, καθώς ο ναός αποτελεί ένα σπάνιο πρωτοβυζαντινό δείγμα του πέμπτου αιώνα. Από ιστορικές πηγές είναι γνωστό, πως η πόλη Μείζου ήταν γεωγραφικό κέντρο και δέσποζε στην οδό, που σύνδεε την Κωνσταντινούπολη με την Περσία και την Ταρσό, στα παράλια της νότιας Μικράς Ασίας. Η εμφάνιση και ραγδαία ανάπτυξη της πόλης άρχισε μετά την διάσπαση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και την ανακήρυξη της Νικομήδειας, σαν μια από τις τέσσερις νέες πρωτεύουσες της διασπασμένης αυτοκρατορίας.
Μετά το κτίσιμο της Κωνσταντινούπολης και την ανάδειξη της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η σημασία της μεγάλωσε ακόμα περισσότερο, σαν γεωγραφικό σταυροδρόμι της κεντρικής Μικράς Ασίας. Οι προσκυνητές, που ξεκινούσαν από την Κωνσταντινούπολη με προορισμό τα Ιεροσόλυμα, έκαναν μια σημαντική στάση στην πόλη αυτή, που ήταν ήδη μεγάλο χριστιανικό θρησκευτικό κέντρο.
Αλλά και στους επόμενους αιώνες, μέχρι την εμφάνιση των Αράβων και στην συνέχεια των Οθωμανών, η Επισκοπή της Μνίζου ή Αγιάς έπαιξε μεγάλο ρόλο, σαν ένας «φάρος» της ελληνοορθοδοξίας σε όλη την περιοχή.
