Κείμενο – φωτογραφίες: Οδυσσέας Αθανασιάδης*.
Οι Έλληνες πάλι μεταναστεύουν. Αλλά και συνεχίζουν να δέχονται μετανάστες. Από περιοχές που προφανώς αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα από εμάς.
Το κύμα ροής μεταναστών από εμπόλεμες περιοχές προς την Ευρώπη είναι συνεχές. Όταν συμβαίνουν τραγικά συμβάντα με θανάτους στην θάλασσα και στην ξηρά, τα μέσα ΜΜΕ εστιάζουν πάλι στο φαινόμενο της μετανάστευσης και σύντομα αλλάζουν σελίδα, μέχρι το επόμενο επεισόδιο, με θύματα απελπισμένους ανθρώπους που αναζητούν στην Ευρώπη μια καλύτερη τύχη.
Με την έννοια ότι είμαστε όλοι μετανάστες, μεταφέρω μια σχετικά πρόσφατη εμπειρία μου, ευελπιστώντας να συμβάλλω από μια άλλη οπτική, στην δημόσια συζήτηση για ένα φαινόμενο που βιώνουμε με ιδιαίτερη ένταση στην χώρα μας.
Ο φίλος μου, εξηντάρης δημοσιογράφος, ξεκίνησε από το φωτεινό Παρίσι με σκοπό να κάνει την δουλειά του στην Ελλάδα, τον Έβρο, και να επιστρέψει στον τόπο του όπου ζουν οι άνθρωποί του, ξέρει την γλώσσα και τις συνήθειες του τόπου, αισθάνεται καλά.
Ο Άλλος, εικοσάρης με μελαψό δέρμα, ξεκίνησε από την αντίθετη πλευρά του πλανήτη, μια μικρή πόλη του Αφγανιστάν. Κι αυτός στον τόπο του είχε τους ανθρώπους που αγαπούσε και ήξερε την καθημερινή ζωή. Δεν αισθανότανε όμως πια καλά. Η φτώχεια, ο πόλεμος, η καταπίεση και η ανάγκη, που στους εικοσάρηδες είναι έντονη, να διεκδικήσει τα μερίδια της ευτυχίας που δικαιούται, τον έβγαλαν στο ταξίδι για τον «Έβρο». Ήθελε να παλέψει για την «ευτυχία του» και να ζήσει το όνειρό του.
Με μια παρέα, ανάμεσά τους υπήρχαν γυναίκες και παιδιά, πέρασαν με τρόπους διάφορους και μέσα πρωτόγονα, όλους τους τόπους που ενώνουν ή χωρίζουν τον Τόπο του από τον Έβρο.
Όμως και εκεί υπήρχαν σύνορα και σύντομα και «φράχτης». Με δολάρια και επαγγελματίες διακινητές, είχε ελπίδες με φουσκωτή και μπαλωμένη βάρκα να περάσει απέναντι.
Μες τη νύχτα κάτι πήγε στραβά κι ήταν ανάγκη η βάρκα να αλαφρώσει. Έμειναν στην βάρκα οι γυναίκες, τα παιδιά και οι αδύναμοι κι έπρεπε να πέσουν στο νερό οι νέοι και «δυνατοί». Όμως ο Άλλος στον τόπο του δεν είχε θάλασσα και ούτε και διακοπές έκανε το καλοκαίρι. Κι έτσι τον βρήκαν χιλιόμετρα πιο κάτω τουμπανισμένο με μάτια ορθάνοιχτα κοιτάζοντας τον ουρανό. Στο νεκροτομείο, διαπίστωσαν ότι πρόκειται για μουσουλμάνο και τον μετάφεραν στον τελευταίο «λιμάνι», ένα αποψιλωμένο χώρο, πάνω σ΄ ένα λόφο ενός μουσουλμανικού χωριού στον Έβρο, που τις καλές μέρες η θέα φτάνει μακριά, σχεδόν μέχρι στην πατρίδα του Άλλου.
Ο μουφτής του χωριού μας έδειξε τον τόπο, μας έδωσε και πληροφορίες, ότι ήξερε, για τους «καταραμένους» που θάβουν σε τάφους – λάκκους, με το φρεσκοσκαμμένο χώμα να σχηματίζει ακόμα μικρούς λοφίσκους.
Οι συγγενείς του Άλλου έμαθαν φαίνεται για την τύχη του και ξεκίνησαν να πάρουν πίσω στον τόπο τους ότι απέμεινε από τον άνθρωπό τους.
Έπρεπε να ανοίξουν δέκα τάφοι, μας είπε ο μουφτής, για να βρουν τον Άλλο, από τα σημάδια μια εγχείρησης στο στήθος που μπορούσαν ακόμα να εντοπισθούν.
Ο Άλλος γύρισε στον Τόπο του, «συσκευασμένος» σ ένα κουτί, σε μια Samsonite, κι εμείς πίσω στον τόπο μας, στα καθημερινά.
Σύμφωνα με αξιωματούχους της περιοχής, το 2009 πέρασαν περίπου 80 χιλιάδες πρόσφυγες τον Έβρο. Οι 80 δεν τα κατάφεραν και σταμάτησε το ταξίδι τους στα νερά του ποταμού.
Το 2010 με την ενεργοποίηση της FRONTEX στον Έβρο, οι αριθμοί μειώθηκαν ουσιαστικά.
Σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο, κάθε φορά που ξεσπούσε πόλεμος στην κοντινή Ασία, ο αριθμός των ανθρώπων που προσπαθούσαν να περάσουν με κάθε τρόπο τα σύνορα, αυξάνονταν κατακόρυφα.
Ο πόλεμος, η πολιτική καταπίεση, η φτώχεια και η ελπίδα για καλύτερη ζωή, βγάζει όλους αυτούς τους ανθρώπους, με πολύ μεγάλες θυσίες, στον δρόμο για την «Ιθάκη».
Πολλές και αντικρουόμενες συζητήσεις και δράσεις προκαλούν τα κύματα των προσφύγων στην πατρίδα μας.
Κοινή αποδοχή είναι η άποψη που υποστηρίζει ότι τα προσφυγικό κύμα θα μειωθεί αν δημιουργηθούν ευνοϊκότερες συνθήκες στις χώρες προέλευσης.
Αλλά τα οικονομικά συμφέροντα εκκολάπτουν και συντηρούν καταπιεστικά καθεστώτα, ληστεύοντας τον πλούτο των χωρών και υποχρεώνοντας τους λαούς τους να ζουν πάμπτωχα σε πλούσιους τόπους. Κι όταν αλλάζουν τα δεδομένα και τα συμφέροντα αυτά εξυπηρετούνται αλλιώς καλύτερα, ανακαλύπτουν ξαφνικά ότι οι ευνοούμενοί τους καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και με συνοπτικές διαδικασίες αρχίζουν τον πόλεμο για την διασφάλιση καλύτερων προϋποθέσεων για τα συμφέροντά τους.
Πρόσφατα παραδείγματα η Τυνησία, η Αίγυπτος, η Λιβύη, η Συρία και θα έχουμε και συνέχεια.
Και η δική μας κυβέρνηση υποστήριξε και υποστηρίζει τα «συμφέροντα» μας συναινώντας χωρίς καμία δυσκολία σε πολεμικές επιχειρήσεις, ψελλίζοντας τα ίδια υποκριτικά επιχειρήματα με τους διεθνείς νταήδες.
Το κύμα των μεταναστών θα αυξηθεί και όλο και περισσότεροι άνθρωποι, εξ αιτίας και της οικονομικής κρίσης μετανάστες στην ίδια τους την πατρίδα, θα ψάχνουν αλλού για μια πατρίδα.
Για μια πατρίδα που δικαιούνται όλοι οι άνθρωποι.
Άνθρωποι!
Ο Σεφέρης κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ στην ομιλία του στην Σουηδική Ακαδημία έγραφε.
« Στον κόσμο μας που βαθμιαία συρρικνώνεται, ο καθένας έχει ανάγκη όλους τους άλλους. Πρέπει να ψάχνουμε τον άνθρωπο όπου μπορούμε να τον βρούμε. Ο Οιδίποδας πηγαίνοντας προς την Θήβα συνάντησε την Σφίγγα. Η απάντησή του στο αίνιγμά της ήταν «άνθρωπος». Αυτή η απλή λέξη κατέστρεψε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε….»
Για την έννοια της πατρίδας, συστατικό στοιχείο του φαινομένου της μετανάστευσης, ο γερμανός φιλόσοφος Ernst Bloch, μεταξύ άλλων αναφέρει:
” Die Wurzel der Geschichte aber ist der arbeitende, schaffende, die Gegebenheiten umbildende und überholende Mensch(άνθρωπος). Hat er sich erfasst und das Seine ohne Entäußerung und Entfremdung in realer Demokratie begründet, so entsteht in der Welt etwas, das allen in die Kindheit scheint und worin noch niemand war: Heimat.”
« Η γενεσιουργός αιτία της Ιστορίας είναι ο εργαζόμενος, δημιουργικός άνθρωπος που διαμορφώνει και υπερβαίνει τα δεδομένα. Όταν συνειδητοποιήσει κανείς τον εαυτό του χωρίς αποξένωση, εξαρτήσεις και αναγκαιότητες, στα πλαίσια της πραγματικής δημοκρατίας, προκύπτει στον κόσμο κάτι που εμφανίζεται στην παιδική μας ηλικία, και στο οποίο κανείς μέχρι τώρα δεν ήταν: Πατρίδα.»
Ίσως, αν στο καθημερινό μας ρεαλιστικό βίωμα του φαινομένου της μετανάστευσης, που στις πιο πολλές των περιπτώσεων αποτελούμε κι εμείς οι ίδιοι συστατικό του στοιχείο, αντιμετωπίζουμε το με πολλές διαφορετικές μορφές ελλοχεύον τέρας του ρατσισμού, όπως ο Οιδίποδας την Σφίγγα, αφήνουμε τότε χώρο και σε άλλους για συμμετοχή στην ουτοπία της ‘πατρίδας’ του γερμανού φιλόσοφου της ελπίδας.
*Ο Οδυσσέας Αθανασιάδης, σπούδασε οικονομικά στη Χαϊδελβέργη και εκπροσωπεί την Ελληνική Γνώμη στην Θεσσαλονίκη.
