Από την περασμένη Τρίτη (9/7/22) η «Αγγελικούλα μας» πέταξε κοντά στους αγγέλους του ουρανού, κληροδοτώντας σε μάς ως υποθήκες ακριβές τη σύνολη παρουσία της στη γη, το έργο της, το ήθος της, το χαμόγελό της. Όλη της η ζωή ήταν αφιερωμένη στα παιδιά, για τα οποία έλεγε :”Ο Θεός, που αγαπά τα πουλιά, δεν μπορεί να μην αγαπάει τα παιδιά”.
Το ελληνικό παιδικό-νεανικό βιβλίο άρχισε την ανοδική του πορεία κατά τη δεκαετία του ’60, μετά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο. Στα μέσα αυτής της δεκαετίας εμφανίζεται το άστρο της Αγγελικής Βαρελλά (Θεσσαλονίκη 1930-Αθήνα 2022). Σπούδασε στο Ιστορικό- Αρχαιολογικό Τμήμα του πανεπιστημίου Αθηνών. Στο χώρο του παιδικού βιβλίου πρωτοεμφανίστηκε το 1966 με το έργο της «Η Ελλάδα και εμείς» και έκτοτε αφοσιώθηκε ολοζωής στο λογοτεχνικό αυτό είδος.
Με το έργο της και την ποικίλη κοινωνική δραστηριότητά της κατακυρώθηκε στη συνείδηση των παιδιών αλλά και των πνευματικών ανθρώπων ως ουσιαστική και δυναμική παρουσία στο χώρο της λογοτεχνίας και της παιδικής Γραμματολογίας.
Ό,τι χαρακτήριζε την Αγγελική Βαρελλά ως άνθρωπο και συγγραφέα ήταν η ευγένεια και γλυκύτητα του λόγου, η απλότητα και συνέπεια, η αγάπη προς τα παιδιά και η γνώση της ψυχολογίας τους, η άνετη επικοινωνία της με τους συνανθρώπους, η βαθιά πίστη στη ζωή. Όλες αυτές οι αρετές συνδέονται με μια ακατάβλητη αγωνιστικότητα και προσφορά σε πολλούς τομείς: λογοτεχνικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό.
Εντυπωσιακή ήταν η αθόρυβη και διαρκής εργατικότητά της, με αποτέλεσμα να έχει στο ενεργητικό της μια σεβαστή συγγραφική παραγωγή (πάνω από 100 βιβλία, συγγραφή, μετάφραση, επιμέλεια), να έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία (από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, το διεθνές βραβείο Γιάνους Κόρτσακ, 1985 κ.ά.), να έχει αναγραφεί το βιβλίο της “Η Ελλάδα και εμείς” στον Τιμητικό πίνακα της ΙΒΒΥ, να έχουν πάρει το όνομά της παιδικές βιβλιοθήκες κ.ά.
Υπήρξε, εξάλλου, πρόεδρος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, μέλος του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού “ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους”(1986-2018) κ.α. Παράλληλα συμμετείχε σε συνέδρια και σεμινάρια για την Παιδική λογοτεχνία και έχει κάμει αναρίθμητες ομιλίες για το βιβλίο σε σχολεία, Δημοτικά και Γυμνάσια, δήμους, βιβλιοθήκες κ.α.
Το συγγραφικό της έργο μπορούμε να το διακρίνουμε α) σε βιβλία καθαρώς λογοτεχνικά, β) σε βιβλία γνώσεων, γ) Αναγνωστικά του Δημοτικού και δ) σε μεταφράσεις. Η συγγραφική αυτή δραστηριότητα φανερώνει προσπάθεια ακαταπόνητη, πολύπλευρη προσφορά και έντονο ενδιαφέρον για την αισθητική καλλιέργεια και εκπαίδευση των παιδιών. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια προώθησε το εξωσχολικό ανάγνωσμα φέρνοντάς το σε επαφή με τη διεθνή παιδική λογοτεχνία, αλλά και ανανεώνοντας τα σχολικά Αναγνωστικά σε θέματα και ύφος.
Στα βιβλία της διαπραγματεύεται κυρίως θέματα ιστορικά – αρχαιολογικά (“Η Ελλάδα και εμείς”, “Το μυστικό του Δία” κ. ά. ), σύγχρονα κοινωνικά (“Αρχίζει το ματς”, «Καλημέρα Ελπίδα» κ. ά.), για το Φυσικό περιβάλλον(“Η Φιλενάδα Φουντουκιά μου” κ.ά.) καθώς και για τις ελεύθερες ώρες των παιδιών (“Με την παιχνιδοπαρέα”, “Τα καλοκαιρινά”, “Ένα πρωί με τον Αίσωπο”, «Ο Θεός αγαπά τα πουλιά» κ. ά.).Μετέφρασε και διασκεύασε στην ελληνική γλώσσα πολλά ξένα βιβλία και συνεργάστηκε με την ελληνική ραδιοφωνία, την τηλεόραση, τα περιοδικά «Ερυθρός Σταυρός», «Συνεργασία», «Το Ρόδι» κ.ά.
Το γράψιμό της διακρίνεται για το δροσερό και γλαφυρό ύφος, την πλούσια και καλλιεργημένη γλώσσα, το χιούμορ και τη λεπτή ειρωνεία, τον ήρεμο λυρισμό, τη σύνδεση του φαντασιακού με το πραγματικό. Σε όλα τα γραπτά της (ιστορίες, μυθιστορήματα κ.ά.) αισθάνεται κανείς την οικειότητα, τη ζεστασιά και την τρυφερότητα, αισθάνεται την υγεία. Με τη θαυμαστή ισορροπία περιεχομένου και μορφής κερδίζει μικρούς και μεγάλους αναγνώστες. Χωρίς να αποκρύπτει τους “δράκους” της εποχής μας (βία, ναρκωτικά, μόλυνση κ.ά.) καλλιεργεί την αισιοδοξία και την πίστη στη ζωή, καλλιεργεί το πνεύμα της συντροφικότητας μεταξύ των παιδιών, ως μόνη δύναμη και μέσο για τη νίκη και την πρόοδο.
Συνοπτικά θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η Αγγελική Βαρελλά ανήκει στις ανανεωτικές δυνάμεις της σύγχρονης Παιδικής Λογοτεχνίας και ότι με το έργο της πλουτίζει το παιδικό και νεανικό βιβλίο με ζωογόνο φως και πνεύμα.
Προσωπικά μάς συνέδεε βαθιά και ανυπόκριτη φιλία και συνεργασία από τις αρχές της δεκαετίας του ΄80.Και τώρα η απώλειά της είναι βαριά. Παρηγοριά μας το έργο της, η μνήμη και οι μνήμες που άφησε σε όλους, μικρούς και μεγάλους, πολύτιμη κληρονομιά.
Κάτω Λεχώνια, 11-7-20
Β.Δ.Αναγνωστόπουλος,
ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου Θεσσαλίας