Επιμέλεια: Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.
Βαρύς αναμένεται να είναι για την χώρα μας ο πέλεκυς της Δικαιοσύνης, καθώς στις 2 Δεκεμβρίου 2014 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα ανακοινώσει την επιβολή χρηματικής ποινής στην Ελλάδα για την λειτουργία 50 περίπου παράνομων χωματερών.
Η χώρα θα κληθεί να καταβάλει άμεσα ως πρόστιμο 22 εκατομμύρια ευρώ και επιπλέον 54.450 ευρώ για κάθε ημέρα μέχρι το κλείσιμο και την αποκατάσταση και της τελευταίας χωματερής.
Από την πλευρά του το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) έχει εστιάσει τους τελευταίους μήνες στην ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων, επιβάλλοντας την μεταφορά σκουπιδιών σε όποια περιοχή διαθέτει στοιχειώδεις συνθήκες διαχείρισης.
To 2005 λειτουργούσαν 1.125 παράνομες χωματερές στην Ελλάδα, που καταδικάστηκε τότε για πρώτη φορά από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την λειτουργία τους, ενώ το 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε και πάλι την προδικαστική διαδικασία, καθώς η χώρα μας δεν είχε συμμορφωθεί με την σχετική Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Τον περασμένο Ιούνιο η υπόθεση κατέληξε και πάλι στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και η Ελλάδα θα τιμωρηθεί για την ύπαρξη 70 ενεργών χωματερών και ακόμα 223 κλειστών, που δεν είχαν αποκατασταθεί.
Με δεδομένο, όμως, ότι το πρόστιμο θα μειώνεται κατά 150 ευρώ ημερησίως για κάθε χωματερή, που κλείνει ή/και αποκαθίσταται, η ελληνική πλευρά εξαντλεί τους τελευταίους μήνες όλα τα περιθώρια ελιγμών, ώστε η δημοσιοποίηση της απόφασης να βρει τη χώρα με όσο το δυνατόν λιγότερες χωματερές. Στο πλαίσιο αυτό, τις προηγούμενες εβδομάδες αποφασίστηκε το άμεσο κλείσιμο των παράνομων χωματερών στην Στερεά Ελλάδα (6) και στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (5), και η διάθεση των απορριμμάτων σε υφιστάμενους ΧΥΤΑ, που λειτουργούν στην ευρύτερη περιοχή. Ανάλογες αποφάσεις πρόκειται να εκδοθούν μέσα στις επόμενες ημέρες και για άλλες περιοχές.
Εξακολουθούν να λειτουργούν 49 χωματερές, κυρίως σε Πελοπόννησο και νησιά
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, σε όλη την χώρα λειτουργούν σήμερα συνολικά 49 χωματερές και συγκεκριμένα 18 στην Πελοπόννησο, 16 σε Κυκλάδες και Δωδεκάνησα, 4 στο Βόρειο Αιγαίο, 4 στην Περιφερειακή Ενότητα Ηλείας και οι υπόλοιπες διάσπαρτες σε όλη τη χώρα. Μέσα στις επόμενες ημέρες ο αριθμός των χωματερών στην Πελοπόννησο θα μειωθεί κι άλλο, αφότου ελεγχθούν από το Υπουργείο Περιβάλλοντος χωματερές, που δηλώθηκαν ως άρτι σφραγισθείσες.
Παράλληλα, όλες οι χωματερές, είτε έχουν κλείσει, είτε λειτουργούν, έχουν ενταχθεί σε Κοινοτικά χρηματοδοτικά προγράμματα προς αποκατάσταση (ΕΠΠΕΡΑΑ ή ΠΕΠ), ενώ από τον Ιούνιο έως τον Νοέμβριο ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση 49 κλειστών χωματερών.
Τα μεγάλα προβλήματα εντοπίζονται στην Πελοπόννησο, όπου οι χωματερές δεν μπορούν να κλείσουν, αν δεν βρεθεί μια λύση στις υπάρχουσες εκκρεμμότητες. Ο διαγωνισμός για την ανάθεση σε ιδιώτη της διαχείρισης των απορριμμάτων σε όλη την Περιφέρεια Πελοποννήσου προβλέπει, ότι ο ανάδοχος πρέπει εντός 10 μηνών να είναι σε θέση να κάνει «προσωρινή» διαχείριση (λ.χ. δεματοποίηση). Ομως ο ιδιώτης (ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή) βρίσκεται ακόμα στην διαδικασία αδειοδότησης, οπότε ο χρόνος δεν έχει ξεκινήσει να μετράει αντίστροφα.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, σε συσκέψεις με τοπικούς παράγοντες, το τελευταίο διάστημα προσπαθεί εσπευσμένα και καθυστερημένα να προωθήσει λύσεις, όπως είναι η μεταφορά σκουπιδιών σε λειτουργούντες ΧΥΤΑ στην Πελοπόννησο -ή γύρω απ’ αυτήν- ή η «προσωρινή διαχείριση», ήτοι η «αποθήκευση» των απορριμμάτων με κάποια στοιχειώδη επεξεργασία, μέχρι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές. Δυστυχώς, όμως, η καθυστέρηση από πλευράς ΥΠΕΚΑ υπήρξε μεγάλη, όπως είναι και η καθυστέρηση από πλευράς της Περιφέρειας Πελοποννήσου, που άργησε στην αποκατάσταση 82 κλειστών χωματερών. Η Περιφέρεια έχει χρηματοδοτηθεί με 31 εκατ. ευρώ για τον σκοπό αυτό, ωστόσο η υπόθεση βρίσκεται ακόμα στις μελέτες.
Δυσκολίες υπάκρχουν, όμως, και στα μικρά νησιά του Αιγαίου
Εκεί, η λύση, η οποία έχει επιλεγεί, είναι η μεταφορά των απορριμμάτων στο κοντινότερο μεγάλο νησί. Για παράδειγμα, ο ΧΥΤΑ Νάξου, που βρίσκεται σήμερα υπό κατασκευή (και αναμένεται να παραδοθεί τον Μάϊο του 2015) θα δεχθεί τα απορρίμματα και των Μικρών Κυκλάδων (Κουφονήσι, Σχοινούσα, Δονούσα, Ηρακλειά), η Ρόδος της Χάλκης κ.ο.κ. Η ύπαρξη πάντως πολλών μικρών νησιών της άγονης γραμμής, όπως οι Μικρές Κυκλάδες, τα Διαπόντια νησιά, η Γαύδος, οι Οινούσσες, τα Ψαρά και άλλα ανάμεσα στις περιοχές, που εξακολουθούν να έχουν χωματερές, δυσκολεύει τα σχέδια του ΥΠΕΚΑ για «μεταφόρτωση» των σκουπιδο-προστίμων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Υπενθυμίζεται, ότι, σύμφωνα με πρόσφατη Υπουργική Απόφαση, τα πρόστιμα θα μεταβιβάζονται στους Δήμους (ή τις Περιφέρειες). Ο επιμερισμός θα βασίζεται κατά 40% στο πληθυσμιακό μέγεθος του Δήμου και κατά 60% στον βαθμό συμμόρφωσης.
