Βερολίνο: Όαση πολιτισμού από το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο (ΕΠΚ) για τους 12.000 Έλληνες

Το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο (ΕΚΠ) Βερολίνου βρίσκεται στο Steglitz, δίπλα στην ελληνική ορθόδοξη εκκλησία, ενώ συστεγάζεται με το ελληνογερμανικό νηπιαγωγείο FILIA. Εδώ και πάνω από 20 χρόνια αποτελεί την έδρα 13 ελληνικών Συλλόγων και συγκεκριμένα της Ελληνικής Κοινότητας Βερολίνου και των συλλόγων (αλφαβητικά) FC Hellas, Hellas Basket, Εξάντας, Γονέων και Κηδεμόνων Βερολίνου, Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Ελλήνων Επιστημόνων Βερολίνου-Βραδεμβούργου, Ελλήνων Φοιτητών Βερολίνου, Ηπειρωτών, Θεσσαλών, Θρακών, Κρητών, Μακεδόνων και Ποντίων Βερολίνου “οι Υψηλάντιδες”.

Ο οργανωτικός φορέας του ΕΠΚ είναι η Ελληνική Κοινότητα Βερολίνου (ΕΚΒ),  ο μεγαλύτερος μη κερδοσκοπικός ελληνικός σύλλογος του Βερολίνου, ο οποίος εδώ και δεκαετίες διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στον Ελληνισμό της Διασποράς και επιτελεί ένα σημαντικό έργο στον τομέα της αυτοοργάνωσης και αυτοβοήθειας των ανθρώπων ελληνικής καταγωγής στο Βερολίνο.

Το ΕΠΚ είναι, όπως αναφέρεται αναλυτικά στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Κοινότητας,  ένα πολυπολιτισμικό σημείο συνάντησης για ανθρώπους ελληνικής, γερμανικής ή άλλης καταγωγής με κοινό παρονομαστή το ενδιαφέρον για την ελληνική ιστορία, γλώσσα και παράδοση, την διαπολιτισμική επικοινωνία και την ανάγκη για επίλυση κοινών προβλημάτων και δυσκολιών. Αποτελεί τον μοναδικό ελληνικό συλλογικό φορέα που επιχειρεί οργανωμένα και στην πράξη να υποδεχτεί και να βοηθήσει το νέο κύμα μετανάστευσης από την Ελλάδα της κρίσης και σε πείσμα της υποχρηματοδότησης του από το γερμανικό κράτος και της μη χρηματοδότησης από το ελληνικό κράτος συνεχίζει να προσφέρει τεράστιο ανθρωπιστικό και πολιτιστικό έργο.

Η ΕΚΒ λαμβάνει από το Γερμανικό Κράτος ετήσια χρηματοδότηση με την οποία εκπληρώνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και υποχρεώσεων. Η χρηματοδότηση αυτή καταβάλλεται ύστερα από υποβολή και έγκριση έργου (Projekt), το οποίο καταρτίζει η ΕΚΒ. Το τρέχον έργο (2016-2017) έχει τίτλο «Partizipation durch Empowerment und herkunftsübergreifende Zusammenarbeit im Griechischen Kulturzentrum», δηλαδή «Συμμετοχή δια της ενδυνάμωσης και συνεργασία στο Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο ανεξαρτήτως καταγωγής». Παρόλα αυτά το έργο αυτό, όπως φαίνεται και από τον ίδιο τον τίτλο, χρηματοδοτεί την ενσωμάτωση στην γερμανική κοινωνία και την διαπολιτισμική επικοινωνία και όχι την ανάπτυξη και καλλιέργεια του ελληνικού πολιτισμού. Όλες οι πολιτισμικές και πολιτιστικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο, γίνονται με δικά μας μέσα, δηλ. είτε με δωρεές και συνδρομές, είτε εθελοντικά. Για τους έλληνες μετανάστες του Βερολίνου η πολιτισμική έκφραση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής μας ταυτότητας και θεωρούμε ότι αποτελεί καθήκον της ΕΚΒ να συνδράμει στην διοργάνωση δραστηριοτήτων που την προάγουν.

Στόχοι προγράμματος: Συμμετοχή, Ενδυνάμωση, Δημοκρατία

• Υποδοχή και επικουρία του νέου μεταναστευτικού ρεύματος, λόγω κρίσης
• Συμμετοχή στην γερμανική κοινωνία, κοινωνική στράτευση, καταπολέμηση ρατσιστικών στερεοτύπων, προώθηση της ανεκτικότητας και της διαπολιτισμικής επικοινωνίας
•  Παροχή δυνατότητας συμμετοχής αλλά και διοργάνωσης πολιτιστικών-πολιτισμικών δραστηριοτήτων όπως χοροί, θεατρικές ομάδες, μαθήματα κτλ.
• Δικτύωση με άλλους μεταναστευτικούς συλλόγους, γερμανικούς φορείς σχετικούς με την μετανάστευση και ελληνικούς θεσμούς (εκκλησία, προξενείο)

Κοινωνικές ομάδες αναφοράς

1. Έλληνες Βερολίνου

Ο εκτιμώμενος ελληνικός πληθυσμός στο Βερολίνο έχει αγγίξει τα τελευταία χρόνια τους 12.000 και τείνει συνεχώς να αυξάνεται. Ο λόγος είναι η οικονομική κρίση που πλήττει την Νότια και Ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, καθώς και το γεγονός ότι το Βερολίνο είναι ένας δημοφιλής προορισμός για έλληνες φοιτητές και σπουδαστές, καθώς και για επιστημονικό δυναμικό που αναζητά ειδίκευση.

Η πρώτη γραμμή υποδοχής των Ελλήνων είναι το ΕΠΚ, το οποίο προσφέρει στους νέους μετανάστες τις «Πρώτες βοήθειες» στην οργάνωση της νέας τους ζωής αλλά και συμβουλευτική και πλούσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων για κάθε θέμα της καθημερινής ζωής και πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Νέο μεταναστευτικό ρεύμα

Η νέα γενιά των Ελλήνων μεταναστών στο Βερολίνο δεν έχει ομοιόμορφα χαρακτηριστικά. Από τη μία πλευρά, πρόκειται περί ακαδημαϊκών που αποτελούν εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, άτομα με υψηλή μόρφωση, πολύγλωσσα και καταρτισμένα. Από την άλλη παρατηρείται η αυξανόμενη τάση του να καταφθάνουν οικογένειες με μικρά παιδιά, ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό, άνθρωποι που δεν μπορούσαν πλέον να ζήσουν αξιοπρεπώς στην Ελλάδα και αναζητούν το μέλλον τους στο Βερολίνο.

Το δυναμικό όμως αυτό κινδυνεύει να μένει αναξιοποίητο λόγω θεμελιωδών προβλημάτων στην ενσωμάτωση τους. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η γλώσσα. Χωρίς την γνώση της γερμανικής γλώσσας οι μετανάστες βρίσκονται σε κυριολεκτική ανημπορία. Δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις γραφειοκρατικές απαιτήσεις του γερμανικού δημοσίου, συναντούν δυσκολίες σε καθημερινά ζητήματα, όπως μια επίσκεψη στο γιατρό και δεν μπορούν να ενημερωθούν για τα νομικά και κοινωνικά τους δικαιώματα στην γερμανική έννομη τάξη. Δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι η εύρεση στέγης, μέσα σε μια πόλη με τεράστια ζήτηση στην αγορά ακινήτων. Η εικόνα ανθρώπων να κοιμούνται σε αυτοκίνητα ή στο αεροδρόμια και να έρχονται με τις βαλίτσες τους στο ΕΠΚ για να ζητήσουν βοήθεια αποτελούν καθημερινότητα. Τρίτο φλέγον ζήτημα είναι η διαδικασία αναγνώρισης των επαγγελματικών και ακαδημαϊκών πτυχίων από το γερμανικό κράτος, η κοινωνική ασφάλιση και η εύρεση εργασίας.

Η Πρώτη γενιά των «Γκασταρμπάιτερ»

Η πρώτη γενιά των ελλήνων μεταναστών στο Βερολίνο χρονολογείται στην δεκαετία του 60, και ήρθαν ως «φιλοξενούμενοι εργάτες/ Γκασταρμπάιτερ». Το 70% των μεταναστών αυτών δεν έχει κατορθώσει να ενταχθεί αποτελεσματικά στην γερμανική κοινωνία και δεν έχει ικανοποιητικές γνώσεις γερμανικών. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι αυτοί αναζητούν στο ΕΠΚ  ένα σημείο συνάντησης, επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης, προκειμένου να αποφύγουν την περιθωριοποίηση, την μοναξιά και την κατάθλιψη. Πρόκειται για ανθρώπους ήδη στην σύνταξη, η οποία μάλιστα είναι κατά κανόνα χαμηλή. Στους χώρους του ΕΠΚ λειτουργεί καφέ με φαγητό και αναψυκτικά σε κοινωνικές τιμές, το οποίο έχει γίνει το καθημερινό «στέκι» για την γενιά αυτή.

Η 2^η και 3^η γενιά και τα παιδιά και τα εγγόνια αυτών

Η κοινωνική αυτή κατηγορία είναι μερικώς ενσωματωμένη στην γερμανική κοινωνία και χρειάζεται ακόμα βοήθεια για την αντιμετώπιση της καθημερινότητας στο Βερολίνο. Ακόμα και για το κομμάτι εκείνο που κατέχει πλήρως τη γερμανική γλώσσα και επικοινωνία είναι εξαιρετικά δύσκολη η ένταξη, καθώς υπάρχει έντονη η ανάγκη για αναζήτηση, κατανόηση και βίωση της ελληνικής πλευράς της ταυτότητας των ατόμων αυτών, προκειμένου να είναι ισορροπημένες και πλήρεις προσωπικότητας. Η αναζήτηση αυτή φαίνεται ιδιαίτερα έντονα σε παιδιά ελλήνων που παρακολουθούν την γερμανική εκπαίδευση και έχουν πλέον τα γερμανικά ως πρώτη γλώσσα αλλα επισκέπτονται το ΕΠΚ για να μάθουν ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς, να παρακολουθήσουν εκδηλώσεις και να συμμετέχουν στα διάφορα προγράμματα.

2. Γερμανοί φιλέλληνες, που ενδιαφέρονται για τον ελληνικό πολιτισμό

Η ελληνική κουλτούρα αποτελεί για το ΕΠΚ ένα μέσο ενσωμάτωσης στην κοινωνία υποδοχής και επικοινωνίας με τους άλλους λαούς. Στην φιλοσοφία αυτή έχει ανταποκριθεί ένας μεγάλος αριθμός γερμανών που συχνάζουν στο ΕΠΚ, παρακολουθούν τις δράσεις και τις εκδηλώσεις του και ενδιαφέρονται για την ελληνική γλώσσα, την μεσογειακή κουζίνα, την μουσική και την τέχνη.

3. Μετανάστες Κύπριοι, καθώς και μετανάστες από χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει στο Βερολίνο κανένας κυπριακός σύλλογος, το ΕΚΠ αποτελεί ταυτόχρονα και τον συλλογικό φορέα οργάνωσης και δραστηριοποίησης και των Κυπρίων του Βερολίνου, οι οποίοι έχουν τα ίδια προβλήματα και ανάγκες με τους Έλληνες πληττόμενους από την κρίση. Στο ΕΚΠ εδρεύουν κυπριακές ομάδες καλλιτεχνών και φοιτητών οι οποίες εμπλουτίζουν τη δράση του Κέντρου και αποτελούν μεγάλο κομμάτι των ενεργών μελών των συλλόγων του.

Το ίδιο ισχύει και για τους μετανάστες από χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης, που έχουν τις ίδιες εμπειρίες από τις χώρες προέλευσης τους, αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα και έχουν πολλές κοινές αναφορές στη μουσική, την κουζίνα και τις παραδόσεις με τους Έλληνες της Διασποράς. Πληθώρα υπηρεσιών και εκδηλώσεων πραγματοποιούνται στη αγγλική, γερμανικά και γαλλικά γλώσσα, ώστε να είναι ανοιχτές και σε αυτές τις κοινωνικές κατηγορίες.

Δράσεις και προγράμματα του ΕΠΚ

1. Προγράμματα στήριξης των νέων μεταναστών

Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα έχει οδηγήσει σε ένα ολοένα και μεγαλύτερο μεταναστευτικό ρεύμα προς τη γερμανική πρωτεύουσα. Νέοι φοιτητές και σπουδαστές, άνθρωποι με τις οικογένειές τους σε αναζήτηση εργασίας, άνθρωποι με μεγάλο δυναμικό προσφοράς που πέρα από τις ακαδημαϊκές και επαγγελματικές τους γνώσεις προσφέρουν την οπτική τους γωνία και την πολύτιμη κοινωνική τους εμπειρία. Το ΕΠΚ υποδέχεται αυτούς τους ανθρώπους, τους βοηθά να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες στην πορεία ένταξής τους στην κοινωνία υποδοχής και ταυτόχρονα φροντίζει να διατηρήσουν την επαφή με την πολιτιστική τους προέλευση και την πολιτιστική τους ταυτότητα.

Το ΕΠΚ ασχολείται εντατικά με την δημιουργία δικτύων αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας για τους ανθρώπους αυτούς:

• Παρέχει δωρεάν υπηρεσίες συνοδείας και διερμηνείας για τις απαραίτητες επαφές με τη γερμανική Διοίκηση και κρατική οργάνωση, αλλά και για καθημερινές δραστηριότητες, όπως η επίσκεψη στο γιατρό ή στο μεσιτικό γραφείο. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται σε εθελοντική βάση από μέλη των συλλόγων του ΕΠΚ, από μετανάστες για μετανάστες, μέλη της Ομάδας Εθελοντών, και στόχος είναι η δημιουργία «πολλαπλασιαστών», δηλαδή κοινωνικά ενεργών πολιτών που αλληλοβοηθούνται και στέκονται αλληλέγγυοι ο ένας στον άλλο. Στην λίστα αυτή των εθελοντών δραστηριοποιούνται ήδη 45 άτομα, ανάμεσά τους και νομικοί, οι οποίοι συνοδεύουν κατά μέσο όρο  50 νέους μετανάστες τον μήνα. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι υπηρεσίες του γερμανικού κράτους (εγγραφή στο Δημοτολόγιο, ΟΑΕΔ, αιτήσεις για κοινωνικά βοηθήματα) παρέχονται αποκλειστικά στα γερμανικά, με αποτέλεσμα να είναι απαραίτητη η συνοδεία των ανθρώπων που δεν κατέχουν τη γλώσσα από διερνηνείς. Το κόστος δε ενός διερμηνέα είναι δυσβάσταχτο για τους οικονομικά ασθενείς Έλληνες μετανάστες, οι οποίοι αποτελούν και την πλειοψηφία των νέων αφιχθέντων. Το γεγονός αυτό καθιστά ανεκτίμητο το έργο του ΕΠΚ, ένα έργο που έχει αναγνωριστεί από το γερμανικό δημόσιο και τις εδώ ελληνικές αρχές και έχει αγκαλιαστεί από τον ελληνισμό του Βερολίνου.
• Η διαδικτυακή σελίδα της Ελληνικής Κοινότητας Βερολίνου ανανεώνεται τακτικά και προσαρμόζεται στις ανάγκες των νέων μεταναστών. Εκεί μπορεί κανείς να βρεί φυλλάδια με ενημερωτικό υλικό και συμβουλές για τα πρώτα βήματα στη Γερμανία, ενώ επίσης φιλοξενεί αγγελίες για στέγη και εργασία, ημερολόγιο με εκδηλώσεις και δρώμενα, και γενικότερα χρήσιμο πληροφοριακό υλικό. Η κατασκευή και ανανέωση της ιστοσελίδας πραγματοποιείται σε εθελοντική βάση από μέλη της Κοινότητας.
• Kαθημερινά το ΕΠΚ δέχεται πληθώρα αιτημάτων για ενημέρωση και συμβουλευτική από νέους μετανάστες, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους αγνοούν την γερμανική γλώσσα, είναι άστεγοι και άνεργοι. Οι ερωτήσεις επικεντρώνονται κυρίως σε θέματα εκμάθησης της γλώσσας, εύρεσης στέγης και εργασίας. Στατιστικά υπάρχουν 70 με 100 τέτοια αιτήματα την εβδομάδα. Τα αιτήματα επεξεργάζεται και απαντά το Γραφείο Συντονισμού του ΕΠΚ, το οποίο μέχρι στιγμής απασχολεί, λόγω έλλειψης κονδυλίων, μόνο έναν μερικώς απασχολούμενο εργαζόμενο για 23 ώρες την εβδομάδα. Ο φόρτος εργασίας είναι τεράστιος με αποτέλεσμα όλο το σύστημα της συμβουλευτικής να κινδυνεύει με κατάρρευσει, εάν δεν υπάρξει άμεσα η απαραίτητη οικονομική στήριξη.
• Σημαντικός είναι και ο ρόλος του ΕΠΚ ως σημείο αναφοράς των νέων μεταναστών. Συχνό είναι το φαινόμενο οι νέοι μετανάστες να μην γνωρίζουν που πρέπει να αποταθούν για τις υποθέσεις τους και ποια υπηρεσία είναι αρμόδια για το πρόβλημά τους. Στο ΕΠΚ βρίσκουν μια καθοδήγηση, καθώς και ένα πλαίσιο κοινωνικοποίησης, διασκέδασης και δημιουργίας γνωριμιών και κοινωνικών δικτύων.
• Επιπλέον με το πρόγραμμα Stammtisch, πραγματοποιείται ένας κύκλος συναντήσεων νέων μεταναστών με την καθοδήγηση κοινωνικού επιστήμονα, δομημένος σε εβδομαδιαίες ομαδικές συνεδρίες με στόχο την κοινωνικοποίηση, την αλληλοβοήθεια αλλά και την αποφυγή της απομόνωσης των νέων μεταναστών.
• Εκδηλώσεις, σεμινάρια και ημερίδες διοργανώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, με θέματα τα κοινωνικά επιδόματα και ασφάλιση, την αγορά εργασίας, τις προοπτικές επιμόρφωσης και αναγνώρισης των ελληνικών επαγγελματικών αδειών και πτυχίων. Συχνά οι εκδηλώσεις αυτές πραγματοποιούνται σε συνεργασία με τις γερμανικές αρμόδιες για κάθε θέμα αρχές, με σκοπό την αξιόπιστη και ακριβή ενημέρωση των νέων μεταναστών.

2. Προγράμματα στήριξης της ενσωμάτωσης των ατόμων τρίτης ηλικίας και των γυναικών.

Στο ΕΠΚ η συνύπαρξη τόσων διαφορετικών ηλικιακών και κοινωνικών ομάδων είναι τόσο στόχος όσο και πρόκληση. Στους μετανάστες 1^ης γενιάς συνυπάρχουν τόσο προβλήματα από την μη ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία υποδοχής, όσο και προβλήματα σχετιζόμενα με την Τρίτη ηλικία, αλλά και με αντιλήψεις σχετικά με τη θέση και τον ρόλο της γυναίκας που δεν αρμόζουν σε μια μοντέρνα δημοκρατική κοινωνία.

Το ΕΠΚ αντιμετωπίζει αυτά τα προβλήματα μέσα από την προώθηση του πολιτισμού και της τέχνης αλλά και μέσα από ειδικά προγράμματα δραστηριοποίησης και εμπλοκής των κοινωνικών αυτών ομάδων.

Η Ομάδα γυναικών

Η ομάδα γυναικών του ΕΠΚ έχει ως στόχο την συνειδητοποίηση του ρόλου της γυναίκας, ως ίσης με τον άνδρα, την χειραφέτηση των γυναικών, την πραγμάτευση των ειδικών τους προβλημάτων, την κοινωνικοποίησή τους και την αποφυγή του κοινωνικού αποκλεισμού.

Η Ομάδα της Τρίτης Ηλικίας

Η ομάδα των ηλικιωμένων του ΕΠΚ έχει ως στόχο την πραγμάτευση θεμάτων της προβληματικής «Τρίτη ηλικία και κοινωνικός αποκλεισμός». Συντελεί την κοινωνικοποίηση των ηλικιωμένων, στην αλληλοβοήθειά μεταξύ τους και επειχειρεί να αποτρέψει την μοναξιά, την αίσθηση εγκατάλειψης και κατάθλιψης, μέσα από συλλογικές γιορτές, συζητήσεις και εκδηλώσεις.

3. Προσαρμογή στη γερμανική κοινωνία, ενεργή συμμετοχή σε συνεργασία με γερμανικούς συλλόγους και ομάδες

Η προσαρμογή είναι ένας απο τους κυριότερους σκοπούς του πολιτιστικού κέντρου. Μέσω των δράσεων μας το πολιτιστικό κέντρο εξελίχθηκε σε σημείο συνάντησης για τους Έλληνες, για τους γερμανούς γείτονες και φίλους. Αυτή η συνύπαρξη ανθρώπων όλων των γενεών, συνάντηση πολιτισμών και κάθε κατοίκου του Βερολίνου κατέστη εφικτή μέσω της δικτύωσης με γερμανικές ομάδες και οργανώσεις.