Τεχνολογία και ανεργία – Το σύστημα καμώνεται ότι έχασε το εγχειρίδιο χρήσης.
Γράφει ο πανεπιστημιακός Ζήσης Παπαδημητρίου.
Η ανεργία αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας, καθώς εκαταμμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο περιθωριοποιούνται, φυτοζωώντας κυριολεκτικά στα γκέτο των μεγάλων αστικών κέντρων. Ο κίνδυνος της «κοινωνίας των 2/3» που επέσειαν πριν δύο δεκαετίες οι κοινωνικοί επιστήμονες των αναπτυγμένων βιομηχανικών χωρών, αποτελεί σήμερα πραγματικότητα, αφού, π.χ. στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωστατιστικής, το 20-22% των ανθρώπων ζουν πλέον κάτω από το όριο της φτώχειας.
Τα φαινόμενα της οικονομικής και κοινωνικής εξαθλίωσης των μαζών είναι ιδιαίτερα έντονα στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, όπου η ανεργία αγγίζει συχνά το 40-50%, όπως π.χ. σε ορισμένες χώρες της Αφρικής, χωρίς την όποια προοπτική βελτίωσης της κατάστασης. Αντίθετα, ενόψει της περιώνυμης παγκοσμιοποίησης, το αναπτυξιακό χάσμα μεταξύ αναπτυγμένων και υπανάπτυκτων ή κατά άλλους «αναπτυσσόμενων» χωρών βαθαίνει ολοένα και πιο πολύ, προκαλώντας τεράστια μεταναστευτικά ρεύματα ανθρώπων που αναζητούν μια θέση στον ήλιο της καπιταλιστικής ευημερίας. Αλλά και στις ίδιες τις αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες, η κατάσταση των ανθρώπων της εργασίας επιδεινώνεται καθημερινά, ενώ οι «παράπλευρες απώλειες», όπως η εγκληματικότητα των πόλεων, τα θύματα των ναρκωτικών, οι αυτοκτονίες κλπ. αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο.
Η ακαδημαϊκή οικονομική επιστήμη αλλά και η δημοσιογραφική κοινότητα αποδίδουν συνήθως το φαινόμενο της ανεργίας στις αλλαγές που συντελούνται διεθνώς εδώ και τέσσερις δεκαετίες στο χώρο της οικονομίας με επίκεντρο την ανάπτυξη και εφαρμογή των νέων ηλεκτρονικών τεχνολογιών, γεγονός που συσκοτίζει τα πράγματα, αποκρύπτοντας έτσι τα πραγματικά αίτια της ανεργίας. Η λεγόμενη τεχνολογική ανεργία δεν είναι κατά την άποψή μας αποτέλεσμα της ύπαρξης των νέων τεχνολογιών αλλά του τρόπου με τον οποίο αυτές εφαρμόζονται.
Η τεχνολογία αποτελεί κοινωνική σχέση και με την έννοια αυτή υπόκειται, τόσο στο σχεδιασμό και την ανάπτυξή της όσο και στην εφαρμογή της, στη λογική αξιοποίησης του κεφαλαίου, γεγονός που συνεπάγεται στο επίπεδο όχι μόνον της απασχόλησης αλλά και της διαμόρφωσης των επαγγελμάτων, των ειδικοτήτων και δεξιοτήτων, ριζικές αλλαγές με θύματα τους ίδιους τους εργαζόμενους. Ως εκ τούτου, η απαξίωση σημαντικού μέρους της ανθρώπινης εργασίας αποτελεί στρατηγικό στόχο του κεφαλαίου και πιο συγκεκριμένα των επιχειρήσεων, χωρίς ωστόσο να μειώνεται η σημασία της εργασίας ώς πεμπτουσίας του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, αφού μόνον αυτή παράγει υπεραξία.
Αποτελεί το λιγότερο σχήμα οξύμωρο το γεγονός ότι με τη χρήση των νέων τεχνολογιών υποκαθίσταται ανθρώπινη εργασία με αποτέλεσμα την μαζική ανεργία, συγχρόνως όμως οι επιχειρήσεις επιμένουν στην αύξηση των ωρών εργασίας για όσους συνεχίζουν να εργάζονται. Αυτό, βέβαια, επιβεβαιώνει τον κομβικό ρόλο της ανθρώπινης εργασίας στη διαδικασία παραγωγής!
Δεδομένου ότι η σύγχρονη τεχνολογία συμβάλλει τα μέγιστα στην αύξηση της παραγωγικότητας, θα μπορούσαν κάλλιστα οι κοινωνίες μας να προχωρήσουν στη μείωση των ωρών εργασίας σε παγκόσμια κλίμακα, χωρίς να θιγεί στο ελάχιστο η παραγωγή κοινωνικού πλούτου. Αντί της δίκαιης κατανομής τόσο του χρόνου εργασίας όσο και του κοινωνικού πλούτου, βιώνουμε καθημερινά ότι ο πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια των ολίγων, όπως δείχνουν τα στοιχεία διεθνών οργανισμών.
Έτσι, το εισόδημα των 358 πιο πλούσιων ανθρώπων του κόσμου είναι μεγαλύτερο από το εισόδημα του 45% των πιο φτωχών κατοίκων του πλανήτη μας, έχουν δηλαδή εισόδημα μεγαλύτερο από το εισόδημα των 2,6 δισ. ανθρώπων. Η συνολική περιουσία των 82 πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου ξεπερνάει το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας των 1,3 δισ κατοίκων. Τριάντα δυο (32) ζάπλουτοι αυτού του κόσμου διαθέτουν περιουσία μεγαλύτερη από το ΑΕΠ του συνόλου των χωρών της νοτιοανατολικής Ασίας, ενώ οι τρεις πιο πλούσιοι άνθρωποι του πλανήτη μας έχουν συνολική περιουσία που ξεπερνάει κατά πολύ το άθροισμα του ΑΕΠ των 48 λιγότερο αναπτυγμένων χωρών !
Με άλλα λόγια, ο τρόπος χρήσης των τεχνολογιών και όχι οι ίδιες οι τεχνολογίες οδηγούν στην ανεργία. Υπάρχουν πάμπολες εμπειρικές μελέτες που αποδεικνύουν περίτρανα ότι η κοινωνικά ελεγχόμενη τεχνολογία όχι μόνον δεν θα απέβαινε σε βάρος των ανθρώπων της εργασίας, αλλά, αντίθετα, θα συνέβαλε τα μέγιστα στον εμπλουτισμό και την ποιοτική αναβάθμιση της ανθρώπινης εργασίας, αρκεί να απελευθερωθεί από τα δεσμά του κεφαλαίου και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που λειτουργεί αποκλειστικά και μόνον με κριτήριο το ατομικό κέρδος, αδιαφορώντας για την κοινωνική διάσταση της ανθρώπινης εργασίας.
Δυστυχώς, οι ίδιοι οι άνθρωποι έχουν χάσει κάθε έννοια συλλογικότητας, εξέλιξη που ενισχύει τις διασπαστικές τάσεις του κεφαλαίου, το οποίο και προωθεί, συστηματικά πλέον, την ενσωμάτωσή τους στη λογική της καταναλωτικής κοινωνίας, εντείνοντας, έτσι, τα φαινόμενα αλλοτρίωσης και απαξίωσης της ανθρώπινης ζωής. Εδώ θα πρέπει να προστεθεί και η ιδεολογική πλύση εγκεφάλου που υφίστανται οι άνθρωποι.
Κάποτε η έννοια του εργάτη υποδήλωνε τον άνθρωπο που δεν είχε τίποτα άλλο εκτός από την εργατική του δύναμη. Μεταπολεμικά και ενόψει της ιδεολογικής αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο πολιτικών στρατοπέδων, του δυτικού κόσμου και των χωρών του υπαρκτού σοσοαλισμού, ο εργάτης εξελίχθηκε σε εργαζόμενο, στη συνέχεια σε απασχολούμενο και τελικά σε «απασχολίσημο», τουτέστιν σε έρμαιο των επιθυμιών και σκοπιμοτήτων του κάθε επιχειρηματία, ο οποίος μπορεί να τον χρησιμοποιεί κατά το δοκούν, ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησής του. Κατακερματισμένοι ιδεολογικά οι άνθρωποι της δουλειάς βολοδέρνουν, πιστεύοντας πως είναι θύματα όχι της βουλιμίας του κεφαλαίου αλλά της τεχνολογικής εξέλιξης.
