Συνέντευξη με τον ποιητή Νίκο-Οχάνες Μικιρδιτσιάν
Επιμέλεια: Βασιλική Β. Παππά
Η συζήτηση με τον Νίκο – Οχάνες Μικιρδιτσιάν έγινε με αφορμή την τρίτη ποιητική του συλλογή «Μηχανισμοί Άμυνας». Οι προηγούμενες ήταν το «ατάραχα έμειναν τα πουλιά στα σύρματα» (2018) και «εκτυφλωτικά φώτα» (2019). Πρώτη φορά δημοσιεύτηκαν 5 ποιήματά του στην ποιητική αντί-ανθολογία του Δ. Ιατρόπουλου το 1971 και έκτοτε «σιωπή». Έχουν δημοσιευτεί επίσης ποιήματά του σε διάφορα περιοδικά έντυπα και ηλεκτρονικά και σε πολλές ποιητικές ανθολογίες τα τελευταία χρόνια. Έχουν υπάρξει και βραβεύσεις όπως «βιβλίο χρονιάς» 2020 για τα «εκτυφλωτικά φώτα» από το ΕΠΟΚ, βραβείο καλύτερου κοινωνικού ποιήματος από τον παγκόσμιο διαγωνισμό ποίησης Καβάφη και άλλα. Είναι μέλος (Σ.Σ) της ελληνικής εταιρίας ιατρών λογοτεχνών.
Β.Π.: Κύριε Μικιρδιτσιάν, πού γεννηθήκατε και μεγαλώσατε; Ποιες είναι οι πρώτες μνήμες σας και ποια τα πρότυπά σας ως παιδί; Υπάρχει κάποιος ο οποίος επέδρασε καταλυτικά στην ψυχοσύνθεσή σας;
Ν.- Ο. Μ.: Γεννήθηκα στον Πειραιά (παλιά Κοκκινιά) στο τέλος της δεκαετίας του ’40, με αρμενική καταγωγή, από πρόσφυγες του 1922. Σμύρνη. Μαγνησία. Ζώντας σε μια πόλη έντονα πολιτικοποιημένη αισθανόμουν χωρίς να το συνειδητοποιώ τα αποκαΐδια του εμφυλίου, της προσφυγιάς και μοιραία της αρμενικής καταγωγής. Πήρα παιδεία ελληνοαρμενική σε σχολείο της Κοκκινιάς. Παράλληλα είχα πολλά μηνύματα doublebind. Μην μιλάς ελληνικά, μην μιλάς αρμένικα, μην κάνεις παρέα μ’ αυτόν, είναι κομμουνιστές, μην παίζεις με τον άλλο, είναι επικίνδυνοι ταγματασφαλίτες. Με επηρέασαν η γιαγιά μου και ο παππούς που δεν ήξεραν γρι ελληνικά λέγοντας μου ιστορίες από την πατρίδα (Σμύρνη), στην οποία οσονούπω θα επέστρεφαν: «Εδώ είμαστε προσωρινοί». Η μόνη σταθερή αξία ήταν το δημοτικό σχολείο.Ένα ελληνικό, αρμενικό, ελβετικό σχολείο επιπέδου κολλεγίου. Είχε τα πάντα, φοβερό κτίριο με τεράστια αυλή. Γάλα και φαγητό το μεσημέρι, τρίγλωσσο.Μελέτη και προτεσταντικές αρχές. Άρα η περιρρέουσα ατμόσφαιρα ήταν πολυσχιδής. Σχολείο, οικογένεια, καταγωγή, γειτονιά, μπλέκονταν σε ένα ενδιαφέρον και συναρπαστικό παζλ επιβίωσης και βιωμάτων της εποχής.
Β.Π.: Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που σας έχουν δώσει;
Ν. – Ο. Μ.: Ο παππούς μου έλεγε «γκαμάτς γκαμάτς», που στα αρμένικα σημαίνει σιγά σιγά και στα τούρκικα το έχω ακούσει σαν γιαβάς γιαβάς. Είναι ασφαλώς το σπεύδε βραδέως (Χείλων).
Β.Π.: Λένε ότι ο κάθε άνθρωπος έχει ένα παιδί μέσα του. Εσείς κατά πόσο έχετε διατηρήσει το παιδί μέσα σας και πόσο σας βοηθά στη συγγραφή; Οι λέξεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή σας;
Ν. – Ο. Μ.: Εγώ δυστυχώς ή ευτυχώς κρατώ ζωντανό το παιδί μέσα μου, όχι σαν παιδική ηλικία αλλά σαν ιδιοσυγκρασία. Του παίρνω παιχνίδια, το νανουρίζω με φαντασιακές ιστορίες, του επιτρέπω να κάνει σκανταλιές και γενικά ορθώνω το ανάστημα του απέναντι στην επιτήδευση και στησοβαροφάνεια. Ένα παιδί δεν μακιγιάρεται, είναι αυθεντικό. Έτσι ψάχνοντας την αυθεντικότητα με νοήματα και λέξεις ταξιδεύω στην ύπαρξη. Σε αυτό με βοηθάει κι η δουλειά μου που έχει συνεχή δρομολόγια μπρος πίσω, τωρινά δηλαδή και παιδική ηλικία. Βαγόνια γεμάτα από βιώματα.
Β.Π.: Η τρίτη ποιητική σας συλλογή που φέρει τον τίτλο «Μηχανισμοί Άμυνας» είναι επηρεασμένη και από το επάγγελμά σας το οποίο ασκείτε επί δεκαετίες (είστε ψυχίατρος). Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια γι’ αυτή τη συλλογή;
Ν. – Ο. Μ.: Μηχανισμοί άμυνας λέγονται στην ψυχιατρική όλα αυτά τα ασυνείδητα κόλπα που κάνει ο άνθρωπος για να κρυφτεί. Γιατί να κρυφτεί; Γιατί είναι φορτωμένος με ενοχές για τις οποίες ντρέπεται και φοβάται. Η αγωνία η υπαρξιακή είναι το βασικό ερέθισμα γι’ αυτό το βιβλίο. Ήρθα πολύ κοντά με ανθρώπους που προσπαθούσαν να απαλλαγούν από Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες.
Β.Π.: Γράφοντας έχετε την αίσθηση ότι με τη γραφή μπορείτε να βάλετε σε τάξη τον κόσμο;
Ν.-Ο.Μ: Τάξη στον κόσμο δεν μπορεί να βάλει κανείς. Πλέουμε σε πελάγη εντροπίας. Με λυπεί το γεγονός ότι παρ’ όλη την θαυμαστή πρόοδο που έχει γίνει στις μέρες μας τεχνολογικά, στην συναισθηματική ζωή είμαστε σχεδόν Νεάντερνταλ. Η αντίφαση της τεχνολογικής εξέλιξης και της ανθρώπινης ωριμότητας είναι τεράστια. Είναι ένα ζήτημα που αρνούνται να το προσεγγίσουν οι περισσότεροι νέοι, η διανόηση, η κοινωνία, όλοι μας δηλαδή. Έχει καταφέρει ο σημερινός πολιτικός πολιτισμός να το βάλει στην άκρη για να το διαχειρίζεται ανενόχλητα. Φορτώνονται οι άνθρωποι με απίθανες και άχρηστες εν πολλοίς δυνατότητες επικοινωνίας και ζούνε απομονωμένοι. Αυτή κι αν είναι κλιματική αλλαγή (με την έννοια του κλίματος επικοινωνίας). Ξηρασία και θερμοπληξία.
Β.Π.: Ζούμε σε έναν κόσμο που κυριαρχεί από τη μια η οικονομική ολιγαρχία και από την άλλη οι μετανάστες, οι φτωχοί, οι άνεργοι. Ποια η θέση των ποιητών μέσα σε έναν τέτοιο κόσμο;
Ν.-Ο.Μ.: Η θέση των ποιητών απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα είναι αυτή που ήταν πάντα. Η εν συναίσθηση, η κατανόηση αλλά και η ριζοσπαστική παρέμβαση. Με αυτόν τον τρόπο μιλάει και ακούει. Παρηγορεί και απελευθερώνει. Σβήνει φωτιές κι ανάβει άλλες. Η αντίδραση που φαίνεται να υπάρχει είναι εντελώς αδύναμη, τόσο στην Ελλάδα όσο και στον κόσμο. Σε όλες τις μορφές της τέχνης και της διανόησης γενικά. Σήμερα ο κόσμος πορεύεται με εύπεπτες και εντελώς παιδαριώδεις απαντήσεις στα ερωτήματα που (δεν) βάζει. Άρα θα γίνεται το θέλημα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Εμείς είμαστε απλά επιβάτες. Ούτε καν ξέρουμε που μας πάνε. Τουλάχιστον κάποτε ήξερες ότι υπάρχει η Ιθάκη ή τα Κύθηρα βρε αδελφέ.
Β.Π.: Σήμερα, πιστεύετε ότι υπάρχει αντίσταση των πνευματικών ανθρώπων της Τέχνης, ή θεωρείτε την εικόνα πλασματική; Πιστεύετε στη συλλογική ή τη μοναχική αντίδραση;
Ν.-Ο.Μ.: Όχι δεν πιστεύω στην ατομική αντίδραση αν δεν είναι συνδεδεμένη με κάτι συλλογικό. Η ατομική αντίδραση έχει στοιχεία ναρκισσισμού. Ο ποιητής οφείλει να εκφράζει την εποχή του μέσα από την ατομική του οπτική.
Β.Π.: Ποιους νέους Έλληνες ποιητές ξεχωρίζετε;
Ν.-Ο. Μ.: Πάντα με ενθουσίαζε ο Καβάφης. Πολλούς στίχους του τους έχω για μότο. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν γίγαντες στην ποίηση, τουλάχιστον 10 τεράστιοι. Από τους νεότερους ξεχωρίζω τον Πρεβεδουράκη και τον Χιόνη.
Β.Π.: Ο μεγαλύτερος φόβος σας;
Ν.-Ο. Μ.: Σωστή είναι η ερώτηση ποιος ο μεγαλύτερος φόβος γιατί φόβοι υπάρχουν πολλοί. Είναι παράδοξο αλλά αν και είμαι γιατρός φοβάμαι για την υγεία. Είναι μια διαρκής απειλή που δεν χρειάζεται βέβαια να γίνει φοβία. Καμιά φορά το θέμα αυτό είναι σαν ρωσική ρουλέτα.
Β.Π.: Κλείνοντας, κύριε Μικιρδιτσιάν, θα ήθελα να μας πείτε, ποιαείναι για σας η πιο ωραία στιγμή της ημέρας και ποια η πιο άσχημη;
Ν.-Ο. Μ.: Η πιο ωραία στιγμή της ημέρας είναι όταν διαβάζω καλά νέα για την οικογένεια μου και τον κόσμο, παρέα με τη γάτα μου. Επίσης, όταν συζητάμε με φίλους οπότε ανανεώνω το στίγμα μου μέσα από την αλληλεπίδραση. Άσχημα είναι όλα τα αηδιαστικά νέα από συμπεριφορές ανθρώπων ή ομάδων. Προσωπικά, αγνοώ ηθελημένα πολλά τοξικά για να μην δηλητηριάζομαι. Εμβόλιο δεν υπάρχει εδώ, γι’αυτό ας φοράμε μια αόρατη μάσκα και να πλένουμε τακτικά τη… συνείδηση μας.
