Η ποιοτική μοναδικότητα και ανωτερότητα του ελληνικού πολιτισμού

Και η καθοριστική διαχρονική συμβολή του στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Γράφει ο δημοσιογράφος-ερευνητής Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.

Ο Ελληνισμός άρχισε την ιστορική παρουσία και πορεία του από τα βάθη του χρόνου, από  την εποχή της εμφάνισης του ανθρώπου στην Αιγηίδα, και την συνεχίζει αδιάκοπα έως σήμερα, αφού για πολλές συνεχείς χιλιετίες η ύπαρξη του Ελληνισμού δεν σταμάτησε ποτέ.

Σε όλη την διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας του, της μεγαλύτερης και μακρύτερης από την ιστορία οποιουδήποτε άλλου έθνους, ο Ελληνισμός διατήρησε σταθερά την βασική του ιδιότητα, που είναι η Ελληνικότητα. Με την Ελληνικότητα, ο Ελληνισμός υπήρξε πάντοτε δημιουργός και μεταδότης  πολιτισμών (αυτών που συνιστούν σε χρονική διαδοχή τον ενιαίο διαχρονικό ελληνικό πολιτισμό), ανώτερης ποιότητος, μοναδικών στο είδος τους. Η Ελληνικότητα ουδέποτε έπαυσε να αναδεικνύει ανθρώπους ελεύθερους, φιλομαθείς, ερευνητικούς, αμφισβητίες, κριτικούς, υπερήφανους,  εραστές τού κάλλους και της ζωής. Στοιχεία θεμελιακά αυτών των διαδοχικών πολιτισμών, που παρήγαγε η Ελληνικότητα, είναι η Ελευθερία, η Προσωπικότητα, η Δημιουργικότητα, η Αδογμάτιστη Σκέψη, η αδιάκοπη έρευνα για την Αλήθεια, η αγάπη προς το Κάλλος, το Μέτρο, η Πολυμορφία – Πολυφωνία, η Αρετή, η Ευσέβεια.

Η ιστορία μας παρουσιάζει στο διάβα της ανά τους αιώνες πολλές περιόδους ανοδικές και καθοδικές, αλλά όχι ασυνέχεια. Πριν από την ονομαζόμενη «κλασσική» περίοδο, υπήρξαν πολλές περίοδοι της ελληνικής ιστορίας, με αντίστοιχες περιόδους πολιτισμού, όπως, άλλωστε, και μετά από αυτήν, μέχρι και την σημερινή εποχή. Ο  Προκατακλυσμιαίος  πολιτισμός βρίσκει την συνέχειά του στον Πελασγικό, στον Κυκλαδικό και στον Μυκηναϊκό, ενώ αυτούς διαδέχονται ο Μινωικός, ο Κλασσικός και ο Ελληνιστικός πολιτισμός. Οι πολιτισμοί αυτοί συνεχίζονται με τον πολιτισμό της Ρωμαϊκής Εποχής  και της Ελληνικής Αυτοκρατορίας των Μέσων Χρόνων, πού ονομάστηκε «Βυζαντινή». Η συνέχεια όλων αυτών είναι ό σύγχρονος Ελληνισμός. Η Ιστορία δεν τεμαχίζεται, ούτε μπορούμε να επιλέγουμε το τμήμα της, που μας αρέσει και να απορρίπτουμε τα άλλα. Ένα έθνος δεν μπορεί, παρά να δέχεται ολόκληρη την Ιστορία του. Το ίδιο ισχύει και για τον τρόπο, που πρέπει να την αντιμετωπίζουν και τα άλλα έθνη.  Η θεώρηση της Ιστορίας είναι ορθή, μόνον όταν είναι πλήρης, δηλαδή διαχρονική. Ο τεμαχισμός και η επιλεκτική αποσπασματοποίηση της Ιστορίας αλλοιώνουν τα νοήματά της και επιφέρουν την διαστρεβλωτική της παραμόρφωση, οδηγώντας σε παρανοήσεις και στο ιστορικό ψεύδος.

Τα ανώτερα ποιοτικά γνωρίσματα του ελληνικού πολιτισμού

Η τεράστια σημασία τού ελληνικού πολιτισμού δεν οφείλεται, στο ότι αυτός ήταν ο μόνος πολιτισμός της αρχαιότητας, όπως υποστηρίζουν κάποιοι υπερβάλλοντες. Άλλωστε, μεγάλους πολιτισμούς δημιούργησαν και άλλοι λαοί στην αρχαιότητα, όπως ο αιγυπτιακός, οι λαοί της Μεσοποταμίας, ο κινεζικός, ο περσικός, ο ινδικός, οι λαοί της Αμερικανικής ηπείρου κλπ.). Όμως ό ελληνικός πολιτισμός διαφέρει ποιοτικώς από όλους αυτούς, έχοντας να επιδείξει μοναδικά ποιοτικά γνωρίσματα, που είναι η ελευθερία, η αρετή, ο πολίτης, ο διάλογος, η ελεύθερη έρευνα, η αμφισβήτηση, η κριτική, η υπευθυνότητα, η επιστήμη, η ισονομία, η ισηγορία, το ήθος, η δημηγορία, η λαϊκή συνέλευση, η στρατιωτική συνέλευση, τα δικαστήρια -πού αποφασίζουν όχι αυθαίρετα, αλλά κατά τούς νόμους-, τα αιρετά αξιώματα, η λογοδοσία αρχόντων κ.α. Στους Έλληνες υπάρχει δημόσιος βίος, διότι οι κοινές υποθέσεις δεν αποτελούν ιδιωτικές υποθέσεις των απολυταρχικών ηγετών και αρχόντων, αλλά ζητήματα, με τα οποία ασχολούνται όλοι οι πολίτες, αφού αυτούς αφορούν.

Θρησκεία είχαν όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες, μόνον, όμως, ή θρησκεία των Ελλήνων δημιούργησε Θεολογία, δηλαδή την έλλογη διερεύνηση τού Θείου.

Πολιτική ασκούσαν όλα τα αρχαία κράτη, όμως, μόνον στα ελληνικά κράτη υπήρξαν Πολίτες. Στους άλλους λαούς η πολιτική ήταν υπόθεση μιας κλειστής κάστας, ενώ όλοι οι υπόλοιποι, οι πολλοί, ήσαν απλώς υπήκοοι, χωρίς πολιτικά δικαιώματα.

Πολεοδομικά συγκροτήματα υπήρχαν σε πολλές χώρες, αλλά μόνον στους Έλληνες αυτά έγιναν «πόλεις» με την πλήρη έννοια του όρου.

Και άλλοι λαοί (Βαβυλώνιοι, Πέρσες, Αιγύπτιοι, Εβραίοι κ.α. σκέπτονταν, αλλά μόνον οι Έλληνες αναβάθμισαν και εξέλιξαν την Σκέψη σε Φιλοσοφία.

Όλοι οι λαοί είχαν λόγο (δηλαδή ομιλία). Οι Έλληνες, όμως, έφθασαν στον διάλογο. Η περιέργεια, η αναζήτηση απαντήσεων, η επιθυμία  για γνώση είναι ιδιότητες του ανθρώπου, αλλά μόνον ο Έλληνας τις χρησιμοποίησε για να γεννήσει την Επιστήμη.

Ο άνθρωπος αγαπά το ωραίο και επιδίδεται με ποικίλους τρόπους στην έκφρασή του. Αλλά Ο Έλληνας ανήγαγε την Τέχνη στο ύψιστο επίπεδό της και δημιούργησε την Αισθητική.

Πολλοί λαοί διέθεταν γραφή. Οι Έλληνες, όμως, είναι οι μοναδικοί, πού ανέδειξαν μεγάλους συγγραφείς, ποιητές και τραγωδούς, κληροδοτώντας στην ανθρωπότητα θαυμαστά δημιουργήματα λογοτεχνίας.

Σε πολλούς τόπους οι άνθρωποι καλλιεργούσαν την γη ως γεωργοί, αλλά μόνον οι Έλληνες έγιναν ελεύθεροι κτηματίες.

Συγκροτημένες κοινωνίες υπήρχαν πολλές, αλλά μόνο η κοινωνία των Ελλήνων ήταν κοινωνία ελευθέρων ανθρώπων και ιδεών.

Νόμους διέθεταν και άλλοι λαοί, αλλά στους Έλληνες αυτοί δεν ήσαν προϊόντα αυθαίρετης βούλησης ανεξέλεγκτων κυβερνητών. Μόνον στους Έλληνες υπήρχε ισονομία με υποταγή των πάντων, ακόμη και των θεών στους νόμους.

Στον Θεό (ή στους θεούς) πίστευαν και άλλοι λαοί. Μόνον οι Έλληνες, όμως, θεωρούσαν τον Θεό, όχι απόλυτο Δυνάστη, αλλά Πατέρα.

Στρατούς διέθεταν πολλά κράτη, αλλά μόνον στους Έλληνες ο στρατός αποτελούνταν από ελεύθερους πολίτες.

Έναρθρο λόγο είχαν όλοι οι λαοί. Όμως οι Έλληνες ανέβασαν τον λόγο στο επίπεδο της τέλειας  γλώσσας.

Όλα αυτά, λοιπόν, είναι αποκλειστικές δημιουργίες και ιδιότητες μόνον αυτού τού πολιτισμού, του ελληνικού. Χάρις σε αυτά τα μοναδικά γνωρίσματά του, ο ελληνικός πολιτισμός υπήρξε ο μόνος, που άφησε κληρονόμους και συνεχιστές. Αυτοί είναι, αφενός μεν ο σύγχρονος δυτικός και αφετέρου ο σύγχρονος ανατολικός (ορθόδοξος) πολιτισμός. Οι άλλοι αρχαίοι πολιτισμοί έμειναν στείροι, αφού έσβησαν χωρίς απογόνους ή απολιθώθηκαν. Και ενώ οι πολιτισμοί αυτοί κλείστηκαν στους εαυτούς τους και απομονώθηκαν μέχρι να εξαφανιστούν, ο ελληνικός πολιτισμός, διαχρονικός, δυναμικός και ευρισκόμενος σε αέναη κινητικότητα και δημιουργικότητα, ανοίχθηκε προς κάθε κατεύθυνση και συνεχίσθηκε  μέσα από τον Ελληνιστικό, τον Ρωμαϊκό και τον Βυζαντινό κόσμο, κατορθώνοντας, μέσω της Αναγέννησης στην Δύση και του εκχριστιανισμού των Σλάβων, να επιβιώνει μέχρι τώρα, στον σύγχρονο Δυτικό και στον σύγχρονο Ορθόδοξο Ανατολικό κόσμο, δεσπόζοντας ακόμη σε όλα τα σπουδαία πνευματικά επιτεύγματα του ανθρώπου..

Μόνον ο Έλληνας ήταν Πρόσωπο, έδινε, δηλαδή, αξία στην προσωπικότητα και τα δικαιώματα κάθε ξεχωριστού ατόμου. Δεν προσκυνούσε ανθρώπους – ούτε καν τους Θεούς. Δεν είχε άρχοντες θεοποιημένους, θεοκρατία, ιερατείο, κάστες και δόγματα. Διαφωνούσε, έλεγχε, επέκρινε, εξοστράκιζε, υπηρετούσε τους θεσμούς και αμφισβητούσε, απορρίπτοντας τους εξουσιαστές.

Μόνον από τους Έλληνες αναδείχθηκαν τέτοιοι ήρωες, όπως ήταν ο Προμηθέας, ο Αχιλλέας, ο Έκτορας, ο Λεωνίδας ο Φωκίωνας, ο Ακρίτας Διγενής, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο Αθανάσιος Διάκος, Ο Παύλος Μελάς και τόσοι άλλοι, ενώ μόνον από τους Έλληνες γεννήθηκαν τέτοιες μοναδικές προσωπικότητες του πνεύματος, όπως ήταν ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Δημόκριτος, ο Πυθαγόρας, ενώ μόνον Ελληνίδες μπορούσαν  να είναι η Αντιγόνη, η Ιφιγένεια, η Αρήτη, η Ναυσικά, η Ηλέκτρα και τόσες άλλες μεγάλες γυναικείες προσωπικότητες της Ιστορίας.

Μόνον Έλληνες μπορούσαν να πεθαίνουν για να εκπληρώσουν το υπέρτατο καθήκον τους προς την πατρίδα, την οικογένεια, προς τα όσια και τα ιερά της φυλής τους. Οι  ελληνικοί στρατοί ήσαν συνήθως νικηφόροι, όχι μόνο γιατί ήσαν καλύτερα οργανωμένοι, αλλά επειδή τούς αποτελούσαν ελεύθεροι πολίτες, πού πολεμούσαν για την πατρίδα τους και όχι δούλοι ή μισθοφόροι, που πολεμούσαν από φόβο, τυφλή υπακοή και εξαναγκασμό ή για το χρήμα και την υλική αμοιβή τους.

Η μοναδικότητα και η μεταδοτικότητα του ελληνικού πολιτισμού

Ο ελληνικός πολιτισμός  ήταν  εντελώς διαφορετικός και αναμφισβήτητα ανώτερος από τους πολιτισμούς όλων  των άλλων λαών. Η διαχρονικότητα του ελληνικού πολιτισμού και η καθοριστική συμβολή του στην εξέλιξη της ανθρωπότητας οφείλονται στη μοναδικότητα, που τον διαφοροποιεί τελείως από τούς άλλους αρχαίους πολιτισμούς και στην μεταδοτικότητά του, που οφείλεται στα ειδικά γνωρίσματά του, στον θαλασσινό χαρακτήρα του και στις ιδιότητες των φορέων του, δηλαδή των Ελλήνων, που κατά τον Αιγύπτιο ιερέα  Σώχθι ήσαν το «κάλλιστον και άριστον γένος επ’ανθρώποις»  (Πλάτων «Τίμαιος» 23c).

Οι Έλληνες το γνώριζαν αυτό και ήσαν  υπερήφανοι  για  την ελληνικότητά τους, δηλαδή για όσα τους έκαναν να διαφέρουν και να υπερέχουν από τους άλλους λαούς, τους οποίους ονόμαζαν βαρβάρους.

Κάποιοι σύγχρονοι ψευτοπροοδευτικοί και ψευτοδιανοούμενοι, παρασυρόμενοι συχνά από κακόβουλες προθέσεις και ταπεινά κίνητρα, στιγματίζουν αυτή την υπερηφάνεια των προγόνων μας, χαρακτηρίζοντάς την ως ρατσισμό και εθνικισμό. Γιατί να μην είναι, όμως, οι Έλληνες υπερήφανοι για τα μοναδικά και αξεπέραστα πολιτιστικά τους επιτεύγματα, που τα δημιούργησαν και τα διατήρησαν με τόσους μόχθους και θυσίες; Οι ανατολίτες υπερηφανεύονταν για τον εκθαμβωτικό υλικό τους πλούτο, τα ανάκτορα και τα χαρέμια τους, τα πολυτελή ενδύματα και τα βαρύτιμα κοσμήματα και αρώματά τους. Γιατί, λοιπόν, οι Έλληνες να μην είναι υπερήφανοι για την αρετή τους, το ήθος τους, την σκέψη τους; Γιατί να μην υπερηφανεύονται για όλα αυτά τα υπέρτατα και αθάνατα πνευματικά τους δημιουργήματα, που προσέφεραν σε ολόκληρη την ανθρωπότητα;

Οι Έλληνες ήσαν δικαιολογημένα υπερήφανοι για τον πολιτισμό τους, επειδή ήξεραν, ότι αυτός ήταν ανώτερος και σημαντικότερος από τούς άλλους. Ίσως, μάλιστα, να προέβλεπαν, ότι μόνον ο δικός τους πολιτισμός θα παρέμενε ακμαίος και διαχρονικός, και δεν θα έσβηνε άκληρος, όπως έπαθαν οι άλλοι πολιτισμοί της αρχαιότητας και όπως κινδυνεύουν να πάθουν οι σύγχρονοι υλιστικοί πολιτισμοί.