Συνέντευξη της Πυργελή Δήμητρας στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη.
Η Δήμητρα Πυργελή ανήκει στην κατηγορία των συγγραφέων που αγαπούν πρώτα τα παιδιά και έπειτα το ίδιο τους το έργο. Λίγο σπάνιο την σημερινή εποχή αν σκεφτούμε ότι οι συγγραφείς δοκιμάζονται από τις δύσκολες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Η Δήμητρα ζει στην όμορφη Ξάνθη και γράφει και εμπνέεται από τα παιδιά που αποτελούν γι’ αυτήν το κίνητρο της γραφής. Διαβάσαμε το έργο της και η συνέντευξη που μας έδωσε είναι μια ευκαιρία για να μας εκφράσει τις ανησυχίες της αλλά και τις σκέψεις της για την λογοτεχνία αλλά και την φιλοσοφία της για την ίδια την ζωή.
Ερ: Πώς αρχίζει η συγγραφή μιας νέας ιστορίας;
Απ: H συγγραφή της κάθε ιστορίας ξεκινά απλά, χωρίς τυμπανοκρουσίες. Όταν ο κεντρικός ήρωας αποφασίζει να σύρει το «χορό», τότε οι λέξεις γίνονται ο ρυθμός κι η ιστορία ξεδιπλώνεται λικνίζοντας τις μύτες των μολυβιών. Αυτό που κάνει το χορό όμορφο και ξεχωριστό κάθε φορά είναι ο «άγνωστος ρυθμός» και η πηγή προέλευσής του. Μια γιορτή του τίποτα στα λημέρια της φαντασίας. Κάπως έτσι γεννιέται κάθε φορά μια καινούρια ιστορία.
Ερ: Ποια είναι η πηγή έμπνευσης για να γράψετε ένα βιβλίο;
Απ: Η πηγή έμπνευσης είναι το καθετί που έτυχε ν’ ακούσεις, να δεις, να μυρίσεις, να γευτείς, να ονειρευτείς, αλλά μπορεί και τίποτα απ’ αυτά. Ένα κράμα που βρίσκει μια σχισμή ή μια χαραμάδα για να φωλιάσει στο λογισμό. Εκεί θ’ αποκτήσει με τον καιρό πούπουλα που θα γίνουν φτερά στο πέρασμα των σκέψεων, μέχρι να φτάσει η μοιραία στιγμή της πτήσης του από το λογισμό στο χαρτί.
Ερ: Πόσο χρόνο κάνετε για να γράψετε μια ιστορία;
Απ: Ο χρόνος της συγγραφής δε συμβαδίζει με κανένα ρολόι που φοράμε στο χέρι. Δε μοιάζει με το χρόνο στο ημερολόγιο. Ο χρόνος συγγραφής για μένα είναι «άχρονος». Ανάλογα με το τι γράφω προσαρμόζεται ή όχι στα συμβατικά πλαίσια. Βλέπετε, Κύριε Ιντζέμπελη, το ρολόι των μολυβιών μου, δεν έχει δείκτες και δεν είναι ηλιακό. Άλλοτε τρέχει κι εγώ το κυνηγώ για να προλάβω τους ήρωες κι άλλοτε σταματά για ν’ απολαύσει τις μέρες συλλογισμού. Έτσι, κυλούν οι μέρες χωρίς να μετράω και χωρίς να περιμένω ανυπόμονα.
Ερ: Η καθημερινότητά μας γράφετε δεν μοιάζει με παραμύθι. Τι θα συνέβαινε αν έμοιαζε με παραμύθι;
Απ: Αν η πραγματικότητά μου έμοιαζε με παραμύθι, μπορεί να έμενε σ’ ένα παλάτι το οποίο ο ιδιοκτήτης του τελικά δε θα κατάφερνε να το διατηρήσει, επειδή θα ήταν πολύ δαπανηρό. Έτσι, θα έκλεινα τα προσωπικά μου αντικείμενα σε μια βαλίτσα και θα αναζητούσα την τύχη μου αλλού. Ίσως πάλι να ήμουν μια νεράιδα που θα προσπαθούσε ν’ αλλάξει τα φτερά της, ώστε να μπορεί να πετάξει μόνο χαμηλά, κοντά στους ανθρώπους. Μπορεί έτσι να κατάφερνα να πραγματοποιήσω μερικές από τις κρυφές τους επιθυμίες. Αν πάλι έμενα σ’ ένα χωριό, που θα ’ταν σκεπασμένο με χιόνι, θα έκανα τα αδύνατα δυνατά για να πείσω τον αγαπημένο «Άγιο» των μικρών και των μεγάλων να έκανε περισσότερες από μια εμφανίσεις το χρόνο, χωρίς απαραίτητα να κουβαλά δώρα αμπαλαρισμένα σε χαρτιά πολυτελείας. Θα του ζητούσα να ρίξει τους σπόρους της αγάπης σ’ όλη τη Γη για να σταματήσουν οι πόλεμοι. Αν ήμουν καπετάνισσα, θα γύρευα τους ωκεανούς των ονείρων για ν’ αράξω στα νησιά της ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ. Αν πάλι κουραζόμουν απ’ όλα αυτά, τότε θα ζητούσα να κλείσω τα μάτια και να ονειρευτώ μια αληθινά παραμυθένια ζωή. Η πραγματικότητά μου, βέβαια, δε μοιάζει με παραμύθι, γι’ αυτό πιάνω τα χαρτιά και τα μολύβια και γράφω, ενώ ονειρεύομαι τα ΚΑΛΥΤΕΡΑ.
Ερ: Τα παραμύθια γράφονται μόνο για μικρούς ή και για ενήλικες;
Απ: Τα παραμύθια δεν έχουν ηλικία, γι’ αυτό και δε γράφονται αποκλειστικά για μικρούς. Γράφονται για να μεταδώσουν στον κόσμο το νόημα της ζωής, την αξία της σοφίας, το φως της ελπίδας και της προσδοκίας. Έχω την πεποίθηση πως τα παραμύθια, αν το θέλουν οι αναγνώστες, μπορούν να βγουν ΑΛΗΘΙΝΑ, φτάνει ο καθένας απ’ αυτούς να πιστέψει πως μπορεί να γίνει ΗΡΩΑΣ και ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ στη ζωή του.
Ερ: Στο βιβλίο σας «Μικρές ιστορίες για το μεγάλο μας κόσμο» πλάθετε ιστορίες για τον κόσμο. Θέλουν οι άνθρωποι να μάθουνε ιστορίες για τον κόσμο που ζούμε;
Απ: Ο άνθρωπος από τη φύση του έχει την τάση να μαθαίνει και την ικανότητα να μεταφέρει και να μεταδίδει όσα γνωρίζει στους μικρότερους. Πάντα δεκτικός ο άνθρωπος, λοιπόν, κι αυτό είναι η αφορμή για να δημιουργούνται ιστορίες και μύθοι. Ό,τι αξίζει απ’ αυτά, θ’ αντέξει στο χρόνο και θα φτάσει στις επόμενες γενιές. Εξάλλου, όσο η γη θα κινείται, πάντοτε θα πλάθονται ιστορίες, για να τις μαθαίνουν οι άνθρωποι και να ταξιδεύουν αυτές με σκοπό να μας συναντήσουν.
Ερ: Έχετε γράψει τρία βιβλία για μικρούς και ένα για μεγάλους. Μπορεί ένας συγγραφέας να γράφει για παιδιά αλλά και για ενήλικες;
Απ: Κυκλοφορούν τρία παραμύθια μου και μια συλλογή παραμυθιών για εφήβους και μεγάλους ή, για να είμαι πιο ακριβής, για εφήβους και παιδικές ψυχές που έχουν φωλιάσει σε σώματα ενηλίκων. Παραμένω πιστή στις αρχές μου κι ευελπιστώ να συνεχίσω με το ίδιο μεράκι να δίνω ζωή στο παραμύθι, γιατί εκεί μέσα φωλιάζει όλη η ομορφιά του κόσμου.
Ερ. Στο βιβλίο σας «Τα δυο αδέλφια και το φεγγάρι» αναφέρεστε στην αγάπη που έχουν δυο αδέλφια. Ποιο είναι το κέρδος να μεγαλώνεις σε μια αγαπημένη οικογένεια και να έχεις και άλλα αδέλφια;
Απ: Είναι ευλογία να μεγαλώνω σε μια οικογένεια. Η οικογενειακή εστία μπορεί να σ’ απογειώσει και να σε βοηθήσει να προσεγγίσεις το προσωπικό σου όνειρο. Η οικογένεια είναι το αλφάβητο της ζωής, η αρχή και το τέλος του ανθρώπου. Είχα την τύχη και την ευλογία, λοιπόν, να μεγαλώσω σε μια αγαπημένη οικογένεια, όπου έμαθα να λειτουργώ με το συναίσθημα, ν’ αναζητώ και να ανακαλύπτω τις πραγματικές αξίες της ζωής, να γνωρίζω τα όρια μου επιδιώκοντας την αυτογνωσία και τη γνωριμία με τον κόσμο. Σ’ αυτό το αλισβερίσι αγάπης έμαθα να μοιράζομαι και να μοιράζω, να δέχομαι και να προσφέρω ανιδιοτελώς, να ’μαι καλός ακροατής κι έντιμος συζητητής, να εκφράζω τη γνώμη μου με παρρησία και χωρίς περιορισμούς, να ζω και να κινούμαι ελεύθερα, να σέβομαι τον εαυτό μου και τους γύρω μου. Και για όλα αυτά χρωστώ χάρη σε δυο αξιολάτρευτους ανθρώπους, που έγιναν γονείς, όχι για να αποδείξουν στην κοινωνία την αξία τους, αλλά για να δημιουργήσουν δυο ανθρώπους με προσωπικότητα. Κάτι λιγότερο από τρία χρόνια χωρίζουν εμένα από τον αδερφό μου. Μπορεί ο καθένας μας να είναι διαφορετικός, με άλλα ενδιαφέρονται κι επιλογές, με κοινή όμως ανατροφή, που είναι και το θεμέλιο για την πορεία μας στη ζωή.
Ερ: Στο βιβλίο «Ο καπετάνιος στην μπανιέρα», αναφέρεστε στο όνειρο που έχει ένα παιδί να γίνει καπετάνιος. Αλήθεια είναι καλό να πραγματώνονται τα όνειρά μας;
Απ: Το σημαντικότερο είναι ο καθένας μας να ονειρεύεται, να έχει στόχους και ν’ ανοίγονται ορίζοντες μπροστά του. Αν και τα όνειρα δεν πραγματώνονται πάντα, ούτε είναι αυτοσκοπός η κατάκτησή τους, σίγουρα είναι η «ανεμόσκαλα», για να ξεφύγεις από την πεζή καθημερινότητα και το μεταξωτό πανί, για να κλείσεις τα μάτια σου. Απ’ όσα ονειρεύτηκες άλλα θα τα ζήσεις, άλλα θα τα προσπαθήσεις, άλλα θα τα προσπεράσεις, για να κυνηγήσεις κάποια καινούρια, που αχνοφαίνονται στον ορίζοντα.
Ερ: Επισκέπτεστε τα σχολεία και παρουσιάζετε την δουλειά σας στους μαθητές. Ποιες είναι οι αντιδράσεις τους όταν έρχονται σε επαφή με το έργο σας;
Απ: Επισκέπτομαι σχολεία, νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς. Αυτή η δράση ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν κυκλοφορήσουν δικά μου βιβλία· τα τελευταία δεκατρία χρόνια. Η πρωτοβουλία αυτή βρήκε τη στήριξη δασκάλων κι εκπαιδευτικών, που πίστευαν πως όσο τα παιδιά έρχονται πιο κοντά στα βιβλία, τόσο ο κόσμος μας θα γίνεται ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ. Μια πρωτοβουλία που δεν αποσκοπούσε ούτε αποσκοπεί σε κάποιο προσωπικό ή οικονομικό όφελος. Έτσι, λοιπόν, ξεκίνησα να ζωντανεύω ήρωες ιστοριών, να παιχνιδίζω με γνωστές ιστορίες που άλλαζα τις υποθέσεις με τις σκέψεις των παιδιών, να δημιουργώ «παραμυθοσαλάτες», να υφαίνω διάφανα χαλιά για να καθίσουν επάνω τα όνειρα των παιδιών. Αυτό που εισέπραττα από τα μεγάλα παιδιά ήταν πως ενώ διάβαζαν πολλά βιβλία και παραμύθια στην προσχολική τους ηλικία, μόλις ξεκινούσαν το σχολείο, περιόριζαν το διάβασμα ή το σταματούσαν καθώς οι σχολικές υποχρεώσεις ήταν πολλές κι άκρως απαιτητικές. Μου επισήμαιναν πως έπαυαν να απολαμβάνουν το διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων. Αυτό με πείσμωσε περισσότερο κι υποσχέθηκα στον εαυτό μου αλλά και στα βιβλία που αγάπησα πως θα προσπαθήσω να μπω σε περισσότερα σχολεία για ν’ αποδείξω στα παιδιά πως η ανάγνωση βιβλίων είναι μαγική και γεμάτη εκπλήξεις. Στα πλαίσια αυτών των επισκέψεων έμαθα πολλά απ’ τα παιδιά. Εγώ τους έδειξα πώς να δίνουν ζωή με τα μάτια και τα χέρια τους στις σελίδες των βιβλίων. Κάποιοι έγιναν βιβλιόφιλοι, κάποιοι βιβλιοφάγοι και μερικοί απ’ αυτούς θα γίνουν σίγουρα συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφοι μουσικοί ή καλλιτέχνες. Οι αντιδράσεις των παιδιών στο άκουσμα ενός παραμυθιού ή μιας ιστορίας είναι ίδιες είτε είναι δικά σου είτε ξένα. Φεύγουν από το χώρο, ανοίγουν τα μάτια, τεντώνουν τ’ αυτιά κι αφήνονται στη μαγεία των ιστοριών. Οι λέξεις είναι ο μαγικός αυλός που τα οδηγεί στο όνειρο.
Ερ: Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στην παιδική λογοτεχνία; Υπάρχουν νέοι συγγραφείς; Τι γίνεται με την έκδοση νέων εικονογραφημένων βιβλίων;
Απ: Η κατάσταση στην παιδική λογοτεχνία και στη βιβλιοπαραγωγή γενικότερα είναι περίπλοκη. Είναι ελπιδοφόρο ότι υπάρχουν νέες φωνές κι αισιόδοξο ότι κυκλοφορούν όμορφες εκδόσεις και προσεγμένα βιβλία στα χέρια των αναγνωστών. Τι γίνεται όμως με την αναγνωσιμότητα; Σε μια χώρα, όπου το εκπαιδευτικό σύστημα δεν αφήνει περιθώρια για εξωσχολικό διάβασμα, όπου οι περισσότεροι είναι περιστασιακοί αναγνώστες τους καλοκαιρινούς μήνες, σε μια χώρα με τέτοια κληρονομιά, το βιβλίο θα έπρεπε να έχει περίοπτη θέση στην καθημερινότητά μας! Έχει όμως; Ο σύγχρονος άνθρωπος φροντίζει καθημερινά να τραφεί υγιεινά(;) να ασκηθεί, να ντυθεί. Δε φροντίζει όμως καθημερινά να διαβάσει…. Σώμα υγιές μπορεί να έχουν οι περισσότεροι, για το πνεύμα, όμως, δε βάζω το χέρι μου στη φωτιά!
Ερ: Διαβάζουν οι νέοι βιβλία;
Απ: Όσο οι σχολικές υποχρεώσεις αυξάνονται, τόσο περιορίζεται η ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων απ’ τους νέους. Υπάρχουν, βέβαια, αρκετοί βιβλιόφιλοι που καταφέρνουν να διατηρούν μια επαφή με τα βιβλία ακόμη και κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, οι άλλοι περιορίζονται σε περιστασιακή ανάγνωση.
Ερ: Μπορείτε να μας προτείνετε κάποια ενδιαφέροντα βιβλία;
Απ: Μου είναι πολύ δύσκολο να σας προτείνω κάποια ενδιαφέροντα βιβλία. Πώς να ξεχωρίσω τα βιβλία των αρχαίων συγγραφέων, των, φιλοσόφων, των ιστορικών, των αποστόλων, των ποιητών, των λογοτεχνών αλλά και των νεότερων; Δε θα σας προτείνω τίτλους αλλά, αν μου επιτρέπετε, στις βιβλιοθήκες των σπιτιών σας φροντίστε, εκτός από τα best sellers της εποχής, να τοποθετήσετε βιβλία κλασικά, που σημάδεψαν τη γλώσσα μας, τον πολιτισμό μας, το έθνος μας. Ύστερα επιλέξτε βιβλία που έχουν γραφτεί από ανθρώπους που θαύμασαν το ελληνικό πνεύμα και τον πολιτισμό. Όταν θα θελήσετε να ευχαριστήσετε κάποιον, δωρίστε του ένα βιβλίο. Το ίδιο κάντε και στον εαυτό σας. Κάθε βιβλίο είναι ένας θησαυρός. Έτσι, θα ανακαλύψετε βιβλία αξιόλογα.
Ερ: Ποια συμβουλή των γονιών σας εξακολουθείτε να τηρείτε στην ζωή σας;
Απ: Αυτό που μου έλεγαν πάντοτε η μάνα μου κι ο πατέρας μου ήταν: «Ότ,ι κι αν αποφασίσεις να κάνεις, παιδί μου, να το κάνεις πάντοτε με σεβασμό κι αγάπη. Με σεβασμό στον εαυτό σου και με αγάπη για τους άλλους, γιατί η ζωή είναι πολύτιμη».
Ερ: Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν την συνέντευξή σας;
Απ: Να φροντίσουν να μείνουν πιστοί στα όνειρα και στις προσδοκίες τους ελπίζοντας πως ο κόσμος θα γίνει καλύτερος, γιατί υπάρχουν παιδιά. Κύριε Ιντζέμπελη, σας ευχαριστώ από καρδιάς για τον όμορφο και ουσιαστικό διάλογο, που είχαμε. Τον απόλαυσα πραγματικά. Αισθάνομαι τιμή που μου αφιερώσατε αρκετό από το χρόνο σας για να διαβάσετε τα βιβλία μου και χαίρομαι που με σεβασμό σταθήκατε πίσω από τις λέξεις των ιστοριών μου. Θα σας ευχηθώ να είστε γερός και δημιουργικός. Πάντοτε με μεράκι να φροντίζετε τη μέθεξη των συγγραφικών καταθέσεων για τους μικρούς και τους μεγάλους αναγνώστες. Είθε!
